Coupé 6: hoe kouder het wordt, hoe meer ze ontdooien

Column door Arnold Verplancke

Met wie zit je opgescheept in een treincoupé op een lange reis door Rusland? Dat is maar afwachten en het kan erg bepalend zijn. In de Fins/Russische film Hytti nro 6 (coupé 6) die deze week in première is gegaan en te zien is in verschillende filmtheaters in Noord-Brabant, moeten een Russische mijnwerker en een jonge Finse archeologe langdurig een (slaap)coupé delen. Ze maken alle twee een winterse reis van Moskou via Sint Petersburg naar het ijzig koude Moermansk in het noorden. Hij om er te gaan werken, zij om beroemde rotstekeningen zelf te zien.

De twee zijn twee duidelijke tegenpolen. Zij laat een intieme vriendin achter in een erg academisch milieu, maar voor wie ze uiteindelijk weinig lijkt te betekenen. Hij toont zich van zijn rauwe kant, drinkt veel wodka en veronderstelt dat zij als vrouw alleen in de trein reist om ‘haar poes te verkopen’. Nadat hij haar probeert aan te randen, wil zij een andere plaats in trein, maar dat mislukt bij de geüniformeerde wagoncheffin. Zodat ze tot elkaar zijn veroordeeld gedurende de lange reis, met soms een paar tijdelijke medereizigers in de vierpersoonscoupé.

Siberië

Meer dan twintig jaar geleden heb ik in zo’n zelfde Russische trein gereisd. Niet naar Moermansk, maar dwars door Siberië naar Vladivostok. En als ik zeg zo’n zelfde, dan bedoel ik dat letterlijk. In al die jaren blijkt het materieel niet vernieuwd en naar ik heb begrepen de twintig jaar daarvoor ook niet. Rijen stapelbedden in de derde klasse, twee keer twee slaapbanken boven elkaar in de tweede klasse. Twee slaapbanken aan weerszijden van de coupé in de eerste klasse. Toen ik in Moskou instapte bleek ik die coupé te moeten delen met een oude, beschaafde Russische vrouw. Tot haar schrik. Zij kreeg gelukkig wel gedaan dat ze mocht verhuizen. Bij het vluchtige afscheid gaf ze me dankbaar wat lekkers en waarschuwde dat mijn hoge bergschoenen ongetwijfeld gestolen zouden worden. Maar goed voorbereid, had ik een Nederlands fietskettingslot bij me om de schuifdeur van de coupé ‘s nachts vast te binden tegen berovingen.

Net als in de film werkte het fonteintje in het toilet niet, om je op te frissen en tanden te poetsen. Warm water voor de thee was er wel altijd in de samowar. Maar het eten in de restauratiewagen raakte al ver voor het eindpunt op. Te weinig ingekocht of, nog waarschijnlijker, onderweg door het treinpersoneel verkocht aan handelaren op tussenliggende stations. Zo ook in de film: geen warme maaltijd meer, alleen wat brood. Zelfs de halve flesjes wodka komen me erg bekend voor.

Beschermlaag

Hoe verder de twee in de film reizen, hoe meer zij van hun beschermlaag laten vallen. Hij vraagt wat ze daar gaat doen en wat in hemelsnaam die ‘petrogliefen’ (rotstekeningen) zijn. Zij tekent zijn slapende portret. Na enige tijd drinken ze samen wodka en gaat zij om de tijd te doden zelfs met hem mee tijdens een tussenstop, om een oude vrouw te bezoeken. Het wordt geen traditionele liefdesaffaire tussen die twee, gelukkig. Sterker nog, tederheid blijkt hem af te schrikken. Maar eenmaal in Moermansk is hij wel degene die haar helpt haar doel te bereiken. Hoe kouder het wordt, daar dicht bij de Noordpool, hoe meer alle twee ontdooien en gevoel krijgen voor simpel geluk. De filosofische dichtregel van Marilyn Monroe klinkt een paar keer: ‘Slechts delen van ons zullen ooit slechts delen van een ander raken.’

De Finse regisseur Juho Kuosmanen weet de benauwde atmosfeer in die Russische trein goed te pakken, evenals de opluchting even naar buiten te kunnen tijdens de stops onderweg. Mede dankzij het spel van Seidi Haarla en Joeri Borislov krijgt de film ook voldoende psychologische diepgang. Als je eenmaal open staat voor de ander, dan heeft die meer te bieden dan eeuwenoude tekeningen.

Bekijk de trailer van Hytti nro 6
• Nederlandse versie • Engelse versie
Ook te zien via Picle

© Brabant Cultureel 2022