De gezelschappen Artemis en de Stilte zijn beide al jaren onderscheidend in theater/dans voor kinderen en kunnen met recht vaandeldragers van het jeugdtheater worden genoemd. Recent stond Artemis met ‘Diarree is mijn lievelingskleur’ in Breda op de planken en de Stilte met ‘Blikvangers’ in Eindhoven.
door Emmanuel Naaijkens
• scènefotografie > Kurt van der Elst (Artemis) • Hans Gerritsen (de Stilte)
In 1978 bracht de roemruchte RK Veulpoepers BV een elpee uit met de provocerende titel ‘Diarree’. Nooit gedacht dat ruim veertig jaar later Theater Artemis een voorstelling zou maken met een vergelijkbare titel ‘Diarree is mijn lievelingskleur’. Maar misschien is er minder toeval dan het lijkt, want voorman Zjef Naaijkens omschreef het karakter van zijn band eens als ‘anarchistisch absurdistisch’. In die hoek voelt Artemis, dat sinds 1990 theater maakt voor kinderen (en hun ouders) zich ook wel thuis. Het in Den Bosch gevestigde gezelschap staat erom bekend flink wat spektakel in zijn voorstellingen te stoppen en de werkelijkheid flink te willen ontregelen.
Echt met kak aan de slag
In het nieuwste stuk ‘Diarree is mijn lievelingskleur’ is dat niet anders. Dat gaat inderdaad wat verder dan het bekende ‘broodje poep’ uit het kinderprogramma ‘De film van Ome Willem’ waar hele generaties mee groot zijn geworden. Maar waar het bij Ome Willem bij woorden bleef, gaan de spelers van Artemis in de voorstelling echt met kak aan de slag. Op een creatieve manier, dat wel. Zo wordt de drol die een van de kandidaten draait satirisch tot kunst verheven. Wim T. Schippers zou het bedacht kunnen hebben.
‘Diarree is mijn lievelingskleur’ gaat over mensen die auditie doen voor een opleiding tot showartiest. Zij worden van commentaar voorzien en beoordeeld door een figuur die via een soort grote megafoon tot ze spreekt, maar verder onzichtbaar blijft. Hij is genadeloos en snoeihard en dwingt de kandidaten om tot het uiterste te gaan, ver voorbij het menselijke. We zien scènes die zich beurtelings op het podium en backstage afspelen, wat zichtbaar wordt gemaakt met een groot draaiend decor. Zo’n technische vondst waarvan Artemis zich vaker bedient.
Aanvankelijk laten de kandidaten zich door de ‘jury’ door de mangel halen en tot de grond toe afbreken. Dat gebeurt overigens met veel humor, al krijg je als toeschouwer een ongemakkelijk gevoel als een van de kandidaten, die van ellende niet meer weet waar hij zoeken moet, van angst in zijn broek plast. Dat is een confronterend moment. Je lacht erom, maar het is iemand die – vergeef me de woordspeling – diep in de shit zit. Je weet als toeschouwer: hier hoort mededogen in plaats van leedvermaak. Maar toch…
Een einde in chaos en anarchie
De drie kandidaten, die talent ontberen, hebben veel over voor hun droom om als artiest carrière te maken. Maar niet alles. Ze komen in opstand en de voorstelling eindigt in chaos en anarchie: het drietal trekt de registers van woede en agressie helemaal openen doet dat met veel expressie. Een einde dat qua destructie doet denken aan de eerdere productie ‘Ruzie’ van Artemis.
De ‘grote boodschap van deze kakvoorstelling’ – zo formuleert Artemis dat zelf – is dat je als kind je eigen pad moet volgen ‘want dan haalt niemand je in’. Laat je door je omgeving geen ambities opdringen waar je niet in gelooft en blijf vooral jezelf.
Wat de voorstelling ook laat zien, is dat wij mensen, jong en oud, kuddedieren zijn. Elke bezoeker krijgt bij de ingang van de zaal een nummer omgehangen, want ook uit het publiek worden potentiële kandidaten geselecteerd om auditie te doen. En iedereen doet braaf wat de onzichtbare Grote Roerganger – de organisator van de auditie – hem of haar opdraagt. Niemand protesteert, al zijn er tijdens deze voorstelling in Chassé Theater wel enkele kinderen op het podium voor wie het emotioneel teveel wordt. Zij gaan terug naar hun ouders op de tribune.
Dansvoorstelling voor de jongst denkbare doelgroep
De tegenstelling met de voorstelling ‘Blikvangers’ van de Stilte is groot, heel groot. Waar het er bij Artemis hard aan toegaat, is het in deze dansproductie een en al zachtheid. De Stilte maakt dans voor kinderen en ‘Blikvangers’ is voor de jongst denkbare doelgroep, tussen één en pakweg vier jaar dus.
Op deze vroege zondagochtend in het Parktheater in Eindhoven zijn er ouders met kinderen die zich nog in het stadium van kruipen bevinden. Kun je voor zulke hele jonge kinderen een dansvoorstelling maken? Wis en waarachtig laat het Bredase dansgezelschap zien. In de bijna drie kwartier die de voorstelling duurt, zitten de kinderen, zelfs de allerkleinsten bij hun ouders op schoot, geboeid te kijken naar wat zich voor hun ogen afspeelt. Ze vervelen zich geen moment en dat is een compliment, want kinderen beginnen zich onmiddellijk te roeren als het gebodene hen niet bekoort.
Het grut zit bij deze voorstelling op zachte vachten op het podium, op nog geen meter van het speelvlak waardoor ze zich maximaal bij het spel betrokken voelen. Het spel, een mix van beweging, dans en muziek, haakt aan bij de levensfase waarin de kinderen zich bevinden. Ze zijn permanent op ontdekkingsreis, alles is nieuw voor hen. De dansers verbeelden met veel inlevingsvermogen die nieuwsgierigheid, die verwonderde blik waarmee kleine kinderen naar de wereld om hen heen kijken.
Het is een mooie, woordeloze voorstelling met muziek en vooral veel klanken, dus ook voor de aanwezige Eindhovense expats goed te volgen. Door met een simpel houtje op een voorwerp te tikken kun je geluid, of een deuntje maken, laten de spelers zien. Aan het slot mogen de kinderen samen met de dansers ‘percussie’ spelen en dat doen ze met veel enthousiasme.
Onderscheidend en een voorbeeld voor anderen
Theater Artemis en dansgezelschap de Stilte hebben in de loop der jaren met hun onderscheidende producties een eigen plaats verworven in de wereld van het jeugdtheater. Je zou kunnen spreken van vaandeldragers die een voorbeeld zijn voor anderen. Het is mooi om te zien dat er nieuwe initiatieven ontstaan zoals vrij recent gezelschap Oortwolk (Eindhoven), House of Nouws (Tilburg) of een theatermaakster als Sonja van Ojen (Helmond). En niet te vergeten de lokale theaterscholen waar kinderen zelf aan de slag kunnen.
Voostelling: Diarree is mijn lievelingskleur 8+ door Theater Artemis en Studio Julian Hetzel. Regie: Julian Hetzel. Spel: Louis van der Waal, Tim Van Dongen, Willemijn Zevenhuijzen. Dramaturgie: Miguel Angel Melgares. Decor: Eva Koopmans. Kostuums: Liesbet Swings.
Artistiek Advies: Jetse Batelaan. Regie-assistentie: Esmée Begemann. Technische coördinatie: Aengus Havinga. Licht: Vincent Beune. Muziek: Frank Wienk. Geluid: Tom Doeven, Misha Mclaren. Techniek: Marq Claessens. Technische Productie: Klaas Tops. Productie coördinatie: Marieke van ven Bosch. Coproductie: Studio Julian Hetzel. Stagiaire: Alžběta Nováková. Gezien op zaterdag 23 maart 2024 in Chassé Theater Breda.
De voorstelling is nog te zien op zondag 31 maart 2024 in De Verkadefabriek in Den Bosch.
Voorstelling: Blikvangers door de Stilte, 1+. Choreografie: Femke Somerwil, Gertien Bergstra. Makers: Helene Jank, Femke Somerwil, Gertien Bergstra. Decor: Bert Vogels. Muziek: Helene Jank. Kostuums: Aleksandra Pershay. Lichtontwerp: Rob Touwslager, Twan Mensen. Dans: Elvedin Šiljdedić, Ivar Draaisma, Chiara Aldorisio, Donna Scholten. Gezien: Parktheater Eindhoven 24 maart 2024.
Van de Stilte is op 1 april 2024 in Schouwburg Tilburg de productie ‘Tegenwind’ 7+ te zien, en op zondag 19 mei ‘Voor de draad ermee’ 5+ in het eigen theater van de Stilte in Breda.
© Brabant Cultureel 2024