Met ‘En ze leefden nog lang en gelukkig’ nemen Het Zuidelijk Toneel en de Stichting Nieuwe Helden het publiek mee in de sprookjeswereld van jonge kinderen. Uitgangspunt is de kloof tussen rijk en arm en de daaruit voortvloeiende kansenongelijkheid. Het is bijzonder dat in deze uitvoering de kinderen zelf het heft in handen nemen. Zij houden de volwassenen een spiegel voor.
door Henk Naaijkens • scènefotografie > Sofie Knijff
Als de elfjarige Altynai zich om halfvijf bij het Natlab in Eindhoven meldt, heeft ze nog geen idee wat haar diezelfde avond tijdens de voorstelling precies te wachten staat. Wel weet ze dat zij de centrale figuur van de voorstelling zal zijn. Natuurlijk liggen de grote lijnen al vast en gelukkig is er een regisseur die haar influistert wat ze moet doen, maar toch… Heel erg spannend vindt ze dat, maar ze heeft ’s middags al een rondje geoefend en daarom heeft ze er alle vertrouwen in. Dat blijkt ook terecht, want de voorstelling is een groot succes en beroert de harten van het publiek. De toeschouwers, dat zijn overwegend volwassenen, kregen een originele inkijk in de wereld van kinderen. Gezien de reacties achteraf roept dat veel herkenning en ontroering op.
Kinderen met verschillende culturele achtergronden
De voorstelling ‘En ze leefden nog lang en gelukkig’, heeft een multimediale opzet. In vooraf opgenomen filmbeelden reflecteren kinderen eerst op sprookjes, die ze zich vaak nauwelijks herinneren. Logisch, want het zijn kinderen met verschillende culturele achtergronden en bovendien heeft de kennismaking met het leven van de volwassenen deze sprookjes al voor een deel achterhaald. Al snel gaat het over hun thuissituatie die lang niet altijd rooskleurig is. Ze zijn zich ervan bewust dat het leven geen sprookje is en dat er zelfs in een rijk land als Nederland armoede en ongelijkheid bestaat. Ook bij hun leeftijdgenoten zien ze dat het niet overal hetzelfde is. Dat mag de volwassenen best onder neus worden gewreven en daar krijgen ze in deze voorstelling alle gelegenheid voor.
De voorstelling in het Natlab op 22 februari 2024 is de vierde van de in totaal vijfentwintig speeldagen. Bij iedere opvoering neemt een ander kind de leidinggevende rol voor zijn of haar rekening. De kinderen zijn afkomstig van verschillende jeugdtheaterscholen uit het hele land en zijn in speciale workshops voorbereid. Deze avond is het de beurt aan Altynai die een vrouw uit het publiek haalt om een sprookje voor te lezen. ‘Het meisje met de zwavelstokjes’, een schrijnend verhaal en een mooie inleiding van het armoedethema.
Nog meer mensen worden uit het publiek geplukt, sommigen met de opdracht om met een fietspomp het decor in beweging te brengen. Dat bestaat uit een sprookjeskasteel en ronddraaiende raderen die de onontkoombare dynamiek van het leven voorstellen. Iemand anders krijgt vleugels aangemeten en mag als engel deelnemen aan het stuk. Zodoende wordt in deze sprookjesvoorstelling over kansenongelijkheid het publiek medeplichtig gemaakt, terwijl het tegelijkertijd meewerkt aan een nieuw verhaal.
Het theater uit, de wereld in
Bas van Rijnsoever van Stichting Nieuwe Helden is de regisseur van deze jongerenproductie. Geïnspireerd door Piet Menu, die afscheid neemt van Het Zuidelijk Toneel, besloot hij het na de coronaperiode over een andere boeg te gooien. In een toelichting op de voorstelling zegt hij: ’Theatermakers vonden zich zielig, omdat ze zelf niet meer konden optreden. Maar ik vond dat wij zelf nieuwe vormen van creativiteit moesten ontdekken: het theater uit, de wereld in! Daarom hebben we de scholen benaderd. We kwamen erachter dat er bij volwassenen een taboe heerst om met kinderen over armoede en achterstand te praten. Dat is er met de beste bedoelingen, om ze te beschermen. Dat vind ik een grote misser, omdat je ze daarmee de kans ontneemt daarover een eigen mening te vormen. Als ik met jonge kinderen in gesprek ga, zie ik dat ze iets hebben wat wij volwassenen in de loop der jaren zijn verloren, namelijk een gigantisch rechtvaardigheidsgevoel.’
Het is de hoop op een betere en eerlijker wereld die ten grondslag ligt aan deze voorstelling. En de rol die de kunst daarin kan spelen. Van Rijnsoever: ‘Als ik praat met kinderen uit groep zes, dan ziet de wereld er heel anders uit. Ik vind die wereld heel hoopgevend. Mijn drive is om die wereld vorm te geven en kinderen ervan bewust te maken dat zij het beter kunnen dan wij. Voor deze voorstelling hebben we de directeur van het CBS, een bankier en andere prominenten geïnterviewd. We hebben ze aan kinderen laten uitleggen wat de oorzaak is van armoede en ongelijkheid en hoe we dat zouden kunnen oplossen. Kinderarmoede toestaan in een rijk land als Nederland is een keuze, geen kind zou hier arm hoeven zijn. We staan notabene op plaats vier van de rijkste landen van de wereld. De armoedegrens is de afgelopen dertig jaar gelijk gebleven, terwijl de economie enorm gegroeid is. Dat betekent dat we het behoorlijk aan het verkloten zijn!’
Sprookjes waren ook bedoeld om te shockeren
Waarom heeft hij gekozen voor de sprookjeslaag? ‘Sprookjes werden vroeger niet alleen geschreven voor de gezelligheid. Ze vormden ook een soort pamflet, er zat vaak een politieke en thematische laag in, bedoeld voor het debat. Sprookjes waren ook bedoeld om te shockeren, ze moesten bij de mensen iets oproepen. Ik weet niet of we vandaag een soortgelijk narratief hebben om ons aan vast te houden. Ik vind dit een belangrijke vraag en dat is mijn zoektocht.’
Tijdens de voorstelling wordt een ballon doorgeprikt. ‘Laat die ouderen hun mond houden, hun verhalen kloppen niet!’
Voorstelling: ’En ze leefden nog lang en gelukkig’ door het Het Zuidelijk Toneel en Stichting Nieuwe Helden. Regie: Bas van Rijnsoever. Spel: Wisselende cast van elfjarige solisten. Dramaturgie: Lucas De Man. Regieassistente: Demi Janssen. Artistiek advies: Piet Menu.Artistiek advies, scenografie & media ontwerp: Gijs Leijdekkers. Creatief producent & kindbegeleiding: Valene Lontanga. Filmmaker: Tim van den Heuvel. Filmproducer: Else-Marie Rombouts. Kostuumontwerp: Ilse Vermeulen. Productieleiding: Rianne Valstar.Techniek en decoropbouw: Gijs Leijdekkers, Sil de Reuver, Tom IJpelaar. Fotografie: Sofie Knijff. Videograaf trailer: Joris Verleg – STUDIO.SHIFFT. Gezien op 22 februari 2024 in Eindhoven, Natlab.
Speellijst Het Zuidelijk Toneel: www.hzt.nl/tickets-data
Foto voorpagina: Campagnebeeld En ze leefden nog lang en gelukkig. Foto > Sofie Knijff
© Brabant Cultureel 2024
Wat een prachtige voorstelling! Altynai leefde zich volledig in in het spel en zij voerde de opdrachten die ze in haar oortje kreeg op een fantastische manier uit. We hebben genoten! Ga zo door Altynai!