Hoe is het om ver van huis te zijn? Thuis bestaat niet meer. Je zult het waarschijnlijk nooit meer voelen. Veel migranten hebben er herinneringen aan. Het Noordbrabants Museum maakte er een tentoonstelling over. ‘Imagine Home’ is een zoektocht naar dat thuisgevoel, ondernomen door dertien kunstenaars.
door Henk van Weert (tekst en foto’s)
De Brueghel-tentoonstelling dreunt nog lichtjes na in het museum. Daar kwamen bijna honderdduizend mensen op af. Veel drukte om heel oude kunst. ‘And now for something completely different’, om met Monty Python te spreken. Dertien kunstenaars maken in het museum hun verloren thuisgevoel zichtbaar en tastbaar. Foto’s, video’s, sculpturen, schilderijen, tekeningen, geur- en geluidswerken, installaties.
Op zoek naar houvast in een nieuwe omgeving
De meeste exposanten zijn immigranten, veelal afkomstig uit het Midden-Oosten. Ze zijn op zoek naar houvast in hun nieuwe omgeving, maar de gevoelens over de plek die ze de verlieten blijven. De geuren van thuis, de smaak van het eten, de geluiden van het geboortedorp, de voorwerpen die definitief uit zicht zijn geraakt. ‘Imagine Home’ is de bitterzoete herinnering aan dat verloren thuis. En die herinnering is niet vrijblijvend of academisch artistiek. Alle kunstenaars leveren heel persoonlijke bijdragen.
Hoezeer je verlies met je meedraagt en hunkert naar thuis, maakt de Afghaanse Narges Mohammadi treffend duidelijk. Zij reconstrueerde haar oude slaapkamer en bedekte de wanden met zevenhonderd kilo halva. Dat is een stroperige, zoete lekkernij die vooral op begrafenissen genuttigd wordt en de pijn van het verlies moet verzachten. Zo geurt het in hartje ’s-Hertogenbosch nog een beetje naar thuis.
Stéphanie Saadé verliet een paar jaar geleden Libanon. Zij nam enkele textiele voorwerpen mee die haar dierbaar zijn, zoals een set Libanese gordijnen, die ze met borduursels verrijkte. Dat mag je nog een beetje onpersoonlijk vinden, maar het tweede deel van haar bijdrage is dat zeker niet. Saadé, die na de grote explosie in de haven van Beiroet vertrok, sleepte op haar lange reis ook het dekentje mee waaronder ze als kind sliep. Ze borduurde er de routes op die haar naar het westen leidden. Het is een ontroerend inkijkje in haar vroegste jeugd.
De Tunesische Ines Kooli houdt het eenvoudig. Haar gevoelens schommelen voortdurend tussen haar vroegere leven en het feitelijke nu. Dus bouwde ze een schommel, om die schakelingen tussen verschillende culturen te verbeelden. En Mirna Bamieh uit Palestina verdiepte zich in de culinaire specialiteiten van haar land, in het besef dat veel daarvan verloren dreigt te gaan. Haar installatie ‘Sour Things, The Pantry’ is een soort voorraadkamer die volgestouwd is met voedsel in keramische potten.
Afdrukken van de binnenmuren van een voorouderlijk huis
Niet alles heeft met migratie te maken. Heidi Bucher groeide op in het hyperveilige Zwitserland. Ze maakte grote afdrukken van de binnenmuren van een voorouderlijk huis. Die vellen vormen een connectie tussen verleden en heden. Ook dat is een persoonlijke herinnering, maar de lading is toch duidelijk anders dan in de werken van de migranten.
‘Imagine Home’ is geen expositie die een verstandelijke benadering vraagt. Met ratio en redeneren kom je hier niet ver. Je kunt hem beter ondergaan, een beetje mee schommelen met de emotie van de makers. Vroeg of laat stel je jezelf de vraag hoe het zit met je eigen herinneringen aan typische smaken, geuren en geluiden uit je eigen jeugd. Ik kwam niet veel verder dan de penetrante geur van verse carbolineum op een boerenschuur in Handel en de weeïge smaak van balkenbrij op een bord in Gemert. Zou die magere oogst te wijten – te danken? – zijn aan een volstrekt gebrek aan heimwee?
‘Imagine Home’, tot en met 2 juni in Het Noordbrabants Museum, ’s-Hertogenbosch.
Deelnemende kunstenaars: Raafat Ballan (1990, Syrië), Mirna Bamieh (1983, Palestina), Manon de Boer (1966, India), Eliza Bordeaux (1992, Nederland), Heidi Bucher (1926-1993, Zwitserland), Sandi Hilal (1973, Palestina), Foundland Collective (Lauren Alexander, 1983, Zuid-Afrika & Ghalia Elsrakbi, 1978, Syrië), Zhanna Kadyrova (1981, Oekraïne), Ines Kooli (2000, Tunesië), Lucas Lenglet (1972, Nederland), Narges Mohammadi (ca. 1983, Afghanistan), Stéphanie Saadé (1983, Libanon), Jerrold Saija (1996, Nederland).
© Brabant Cultureel 2024