‘De eeuw van mijn moeder’ zit vol verzwegen Indisch leed en veel nostalgie

De eerste voorstellingen in coronatijd en de televisiebewerking hebben vorig jaar veel lof gekregen. Het Nationale Theater gaat nu met De eeuw van mijn moeder op tournee. De marathonvoorstelling duurt 4,5 uur en is vier avonden achtereen in het Chassé Theater in Breda te zien, van 6 tot en met 9 oktober. Een avond vol verzwegen Indisch leed en veel nostalgie.

door Arnold Verplancke • scènefoto’s Sanne Peper

Regisseur Eric de Vroedt schreef de voorstelling De eeuw van mijn moeder zelf, zoekend naar de lijn in het leven van zijn eigen moeder. In het toneelstuk heet zij Winnie. Ze is een Indo, zoals mensen van gemengd bloed uit voormalig Nederlands-Indië heten. Op achtjarige leeftijd kwam zij in 1948 met haar familie per boot naar Nederland.

Haar wortels en cultuur blijven onderdeel van haar gezin. Maar daar wil zij zelf vooral weinig van weten. Zij voelt zich volbloed Nederlands, presenteert zich ook zo, behalve natuurlijk als het gaat om de gezelligheid rond de tafel en het gezamenlijke eten. Als het gesprek dreigt te verschuiven naar haar jongste jaren in Indië, de Japanse bezetting, de gewelddadige Bersiap, de kampen, de politionele acties of de bevrijdingsstrijd van Indonesië, haakt ze onmiddellijk af. Dan verandert ze het onderwerp of meldt ze dat de saté nu toch wel klaar is.

Nonchalant

Het ‘Indischs zwijgen’ klinkt oorverdovend door in de voorstelling en het zijn vooral de buitenstaanders die het soms nonchalant doorbreken. Zoon Ramses wil het leven van zijn moeder in beeld brengen in een grote tentoonstelling. Daarmee spiegelt hij de zoektocht van regisseur Eric de Vroedt zelf. Esther Scheldwacht verdient alle lof voor de wijze waarop zij het hele stuk door Winnie gestalte geeft in de verschillende leeftijdsfasen en haar poging zich vrij te voelen.

De voorstelling springt in korte en lange scènes door haar geschiedenis en tevens door de gebeurtenissen rond de opening van de expositie. Videobeelden en close-ups brengen het verhaal regelmatig dichter bij het publiek. Dat leeft niet alleen in de zaal, maar ook op het podium rond het speelveld mee. De familieleden zingen regelmatig samen populaire hits van weleer of maken gezellige rijdansjes. Dat alles geeft de voorstelling een lichtere toon.

Ondanks dit alles en de twee pauzes duurt de voorstelling wel lang. Dat komt ook doordat de schrijver veel wil vertellen. Naast het ‘Indisch zwijgen’ van de moeder gaat het ook ironisch over het tentoonstellingsbeleid van een museum, de al dan niet lesbische uitstapjes van Winnie, het wanhopige gedoe van haar ex met een pistool, diens dommige nieuwe vriendin en over generatieconflicten in het algemeen. Wat veel verhaaltjes bijeen misschien.

Mooi is wel hoe tegen het einde van het stuk moeder en zoon (Bram Coopmans) naar elkaar verwijtend formuleren wat ze hebben gemist bij de ander. Gewoon vragen hoe het met me gaat en mijn gezondheid, aldus de zoon. Beseffen wat ik allemaal heb gedaan en opgeofferd voor jullie, aldus de moeder. De eeuw van mijn moeder biedt hiermee een interessante kijk op een ongemakkelijke levensgeschiedenis en zal ook als een warm en nostalgisch bad voelen voor bezoekers met Indische roots.

‘De eeuw van mijn moeder’ door Het Nationale Theater. Tekst en regie: Eric de Vroedt. Uitvoerenden Esther Scheldwacht, Bram Coopmans, Mark Rietman, Denise Aznam, Joris Smit, Emma Buysse, Romana Vrede en anderen. Gezien: try-out 2 september Koninklijke Schouwburg Den Haag. Te zien in Chassé Theater Breda van 6 tot en met 9 oktober 2022.

www.hetnationaletoneel/De eeuw van mijn moeder

© Brabant Cultureel 2022