Een oeuvre van ruim twintig jaar in keramiek en soms ook brons of aluminium te boek gesteld. Dat kreeg Guido Geelen voor zijn verjaardag. Een cadeau waaraan hij zelf volop heeft meegewerkt en dat mede daardoor blijk geeft van hetzelfde perfectionisme als de werken die erin zijn afgebeeld. En in dat boek een geloofsbelijdenis: kunst is levensnoodzaak en tilt je op.
door Lauran Toorians
In 2000 verscheen een overzicht in boekvorm van het keramische werk van Guido Geelen (Thorn 1961) van 1988 tot 2000. Twintig jaar later bedachten enkele vrienden om hem voor zijn zestigste verjaardag opnieuw een dergelijk boek cadeau te doen met een overzicht van zijn werk sinds 2000. Dat mooie plan werd doorgezet, maar het maken van een boek kost tijd en de aanbieding kwam dan ook een jaar later. De boekpresentatie vond plaats op Geelens eenenzestigste verjaardag – 5 mei 2022 – in Museum De Pont in het bijzijn van familie, vrienden en verzamelaars van zijn werk.
sculptuur / sculpture.
De uitgave van 2000.
Het cadeau, het boek, was geen verrassing, want – zoals uitgebreid werd gememoreerd – Geelen is een perfectionist die zo’n boek niet laat maken zonder zelf volledig betrokken te zijn bij elk deel van het proces. Van de allereerste schets tot de vellen van de drukpers rolden, stond de kunstenaar er met zijn scherpe en kritische blik bij. Geen detail ontsnapte aan zijn aandacht.
Internationaal
Voor het boekontwerp tekende Reynoud Homan (Eindhoven 1956) die ook het eerdere boek over Geelen heeft gemaakt. De twee kenden elkaar dus al en zijn qua perfectionisme aan elkaar gewaagd. Homan is een grafisch ontwerper met een internationale reputatie en hij werkt vaak voor de Rotterdamse nai010 uitgevers die bekend staan om hun fraai verzorgde boeken over architectuur en kunst en cultuur. Ook dit boek over Geelen verscheen bij nai010 en is tweetalig (Nederlands en Engels zodat een internationaal publiek kan worden bereikt.
Dat er ondanks deze herhaalde samenwerking ook veel verschillen zijn tussen het boek uit 2000 en het huidige, werd toegelicht tijdens een podiumgesprek bij de presentatie. Druktechnisch heeft zich in de afgelopen twee decennia een revolutie voltrokken en parallel daaraan zijn ook de fotografische mogelijkheden enorm veranderd. In het verleden maakte Geelen van al zijn werken dia’s op groot formaat (ektachrome) met een Hasselblad camera. Dat levert vierkante foto’s op. Tegenwoordig zijn foto’s met een digitale camera standaard rechthoekig (staand of liggend) en zijn er heel nieuwe manieren waarop foto’s kunnen worden bewerkt en toegepast in drukwerk.
Wat beide boeken gemeen hebben, is dat alle werken vanuit meerdere hoeken zijn gefotografeerd. Sculptuur is immers driedimensionaal en de werken van Geelen zijn bij uitstek bedoeld om er omheen te lopen. In 2000 leverde dat een boek op met een strakke opmaak met van elk werk een rijtje vierkante foto’s om die ruimtelijkheid in beeld te brengen. Nu zijn lang niet alle foto’s nog vierkant en is de opmaak speelser – al is speels misschien niet meteen een woord waar Homan blij van wordt. Het boekontwerp is strak doordacht en van vrijheid blijheid is geen sprake. Naast foto’s die de sculptuur volledig centraal stellen, zijn er ook foto’s – vaak spreads – van het werk in zijn omgeving. Daardoor wordt ook goed zichtbaar hoe deze sculpturen ‘werken’ in hun architecturale of landschappelijke omgeving.
Betoog
Zoals de kunstenaar zelf is ook dit boek van weinig woorden. De bijschriften zijn zakelijk kort en de werken vaak ‘zonder titel’. Toch is gelukkig ook een tekst van Geelen zelf opgenomen waarin hij verantwoording aflegt van wat hij doet en wat hem beweegt. Die tekst dateert al uit 2000 en werd door hem uitgesproken bij de KNAW Heineken Lectures, maar is toen niet gepubliceerd. De titel vat meteen het hele betoog goed samen: ‘Een goed kunstwerk tilt je op uit je aardse bestaan.’
Voor de kunstenaar – in dit geval dus voor Guido Geelen – is kunst en het maken van kunst een levensnoodzaak zoals water dat is voor een vis. Of zoals iemand die werkt met taal kan zeggen: ‘Taal is lucht’. In die noodzaak zit ook de drang om iets aan de wereld toe te voegen en die wereld daarmee mooier te maken, of misschien wel zin te geven. Dat doet iedere maker op zijn eigen manier en niet iedereen zal daarbij op dezelfde manier bijval oogsten, maar dat Geelen als kunstenaar succesvol is en veel mensen aanspreekt, blijkt wel uit het feit dat dit boek er is gekomen.
Compliment
Een voorwoord in het boek is geschreven door Hendrik Driessen, oud-directeur van De Pont en iemand die – ook door werken aan te kopen voor het museum – Geelen steeds heeft gesteund. De titel boven zijn tekst is ‘Eigenwijs’ en dat kan voor een kunstenaar niet anders zijn dan een compliment. Hans den Hartog Jager droeg een essay bij. ‘Verlangen naar beheersing’ staat daarboven en het gaat hier onder meer over de ‘botsing tussen vrijheid en beheersing’ die eigen is aan keramiek.
De techniek tot het uiterste beheersen en dan de vrijheid nemen om daarvan de grenzen te zoeken en die op te rekken. Misschien is dat ook wel wat het maken van kunst en topsport met elkaar gemeen hebben, al maakt Den Hartog Jager die vergelijking niet. Wel beschrijft hij hoe deze exercitie terug kan voeren tot de essentie. Want ook een ‘brood’ klei, recht uit de winkel, met een gat erin gedrukt, is een vaas. Wat is een keramieke vaas immers anders dan een brok gebakken klei met een gat erin? Maar toch, in de handen van Guido Geelen wordt het ook weer meer dan dat. Een object dat aandacht vraagt, bewondering oproept, of juist ergernis, een object dat bevraagd wil worden. Een kunstwerk.
Guido Geelen. Sculptuur / Sculpture. Rotterdam: nai010 uitgevers 2022, 244 pp., ISBN 978-94-6208-725-5, hb., € 29,95.
Afbeelding voorpagina: detail bokaal in de tentoonstelling colouring, buitenplaats kasteel Wijlre, 2017
Guido Geelen over heldere vormen, ‘georganiseerd proppen’, klei, en het gieten van brons in een Klokhuis-uitzending uit 1999. Meerdere fragmenten!
© Brabant Cultureel 2022
Wauw, weer een grandioze mijlpaal! Van harte gefeliciteerd met dit boek en al je mooie werk ! ???