Van de Tilburgse schrijver en taalkunstenaar Frank van Pamelen verscheen afgelopen september ‘Het derde boek’. Dat is al meteen een dubbelzinnige taalgrap. Het is het derde boek waarin professor Olivier Huizinga de hoofdrol speelt en tegelijk een speurtocht door Toscane naar het derde boek van een trilogie van Plato, de ‘Hermocrates’. Een boek waarvan niet zeker is of Plato dat heeft kunnen voltooien. Dit boek zou de geheimen van Atlantis onthullen.
door Hein van Kemenade
In zijn nieuwe boek met de titel Het derde boek valt Frank van Pamelen met de deur in huis in het eerste hoofdstuk, waar een niet nader omschreven man een geheimzinnige belofte doet aan Simonetta, bekend van het schilderij De geboorte van Venus van Botticelli.
Professor Huizinga is in Siena voor een korte vakantie met een vriendin, Sandrie, die hij al lang kent. Al bij zijn eerste bezoek aan de Duomo valt een zwerver tegen hem aan die een papier in zijn jaszak achterlaat. Een pagina uit een boek uit 1678! Magister Lugduni Batavorum, het is uitdrukkelijk aan hem gericht. De speurtocht begint. De dag na Ferragosto is de Palio in Siena, de beroemde paardenrace op het centrale plein de Piazza del Campo. San3 heeft kaartjes voor haarzelf en Oli4. Voor Huizinga hoeft het allemaal niet zo, maar hij gaat mee. De kaartjes blijken voor een super VIP-tribune te zijn en tijdens het hoogtepunt van de race wordt de professor naar beneden getrokken. In een houdgreep krijgt hij de opdracht het SATOR-vierkant binnen vierentwintig uur op te lossen. Ook is zijn vriendin verdwenen.
Anagram
Het SATOR-vierkant blijkt meer betekenis te hebben dan Wikipedia je laat weten. SATOR AREPO TENET OPERA ROTAS kan betekenen: ‘De zaaier Arepo houdt met kracht zijn wiel vast’ of ondersteboven: ‘Het wiel wordt stevig vastgehouden door de zaaier Arepo’. Frank van Pamelen laat professor Huizinga daar pagina’s lang veel meer interessante wetenswaardigheden over opdiepen. Het is een spel op leven en dood, want de tijd dringt. Na veel omzwervingen komt hij uit bij Troas, een anagram van SATOR, het gebied rondom Troje. De stad waar veel van de door Homerus geschreven verhalen zich afspelen.
De plaats van handeling blijft echter Toscane, de steden Siena en Florence. Met name katholieke kerken en in musea. De zoektocht van Olivier Huizinga leidt naar de uit Amerika afkomstige investeerder Bicci. Die zit ook achter de ontvoering van Sandrie. Bicci is op zoek naar het derde deel van een trilogie, geschreven door Plato, De Hermocrates, volgend op de Timaeus en de Critias. De Terzo genoemd. De bron van de Atlantislegende. In de eerste twee delen wordt gewag gemaakt van een natuurramp die het einde van Atlantis inluidde. In de Hermocrates zou de locatie beschreven staan. Deze Terzo zou door het Vaticaan verduisterd zijn en op een geheime plaats verborgen worden gehouden. Bicci heeft de eerste twee delen al in zijn bezit. Als afstammeling van de Florentijnse familie de’ Medici heeft hij er alles voor over om ook dit deel aan zijn bezit toe te voegen.
Rollercoaster
Het SATOR-vierkant leidt naar Troje en de steenrijke Bicci laat opgravingen doen die via een satellietverbinding in Toscane bekeken worden. Daar blijkt dat er meer kapers op de kust zijn. Op zoek naar de rijkdommen die verborgen zijn op de plaats waar het oude Atlantis lag. Kortom, de rijkaard vist achter het net. Hij laat het er niet bij zitten en stuurt professor Huizinga weer op pad. Olivier ontdekt dat Tarso, ook een anagram van SATOR, verwijst naar Tarsus, waar de heilige Paulus vandaan komt. De rollercoaster dendert verder. Frank van Pamelen brengt veel couleur locale in het verhaal. Ondanks aanwijzingen dat de schat elders gezocht moet worden blijft het gezelschap in Siena en Florence.
Wetenschappelijk is niets bewezen over het bestaan van de Hermocrates. Juist in dit schemergebied kunnen allerlei veronderstellingen aannemelijk gemaakt worden. Dan gaat de fantasie los. Frank van Pamelen weet dit meesterlijk te bespelen. Het verhaal krijgt steeds weer nieuwe wendingen.
Ook blijft Van Pamelen met taal spelen. De zwervers op sandalen blijken tot de ‘fratelli’ te behoren. Zij hebben de namen van de evangelisten Giovanni, Marco, Matteo en Luca. Ze moeten de Terzo bewaken, maar worden met de dood bedreigd. Diegenen die het leven laten, weten met hun laatste bloed “no so” op de muur te schrijven. Italiaans voor “ik weet niet”. Denkt Olivier Huizinga. “Non lo so” is Italiaans voor “ik weet het niet”, toch iets anders. Deze verwarring leidt tot een prachtige vondst wanneer Huizinga midden in de Duomo van Siena staat.
Verschuivingen
Frank van Pamelen speelt met wat we wel en niet weten uit de Griekse oudheid. In de renaissance, de tijd waarin de Terzo verdween of verborgen werd, worden de oorspronkelijk Griekse verhalen opnieuw verteld, door Romeinse ogen gezien. Iedere keer zijn er weer interessante verschuivingen en wordt je als lezer meegenomen in een wereld waarvan je niet weet wat er wel of niet waar is. Het gaat hier ook niet om de waarheid. In dit spannende verhaal gaat het erom of de Terzo, het Derde Boek wel of niet gevonden wordt.
Frank van Pamelen laat zien dat hij katholiek opgevoed is, in een omgeving waarin de bijbel niet gelezen wordt. Lucas is geen apostel, maar een evangelist. Om Paulus, die in Tarsus als Saulus geboren is en aanvankelijk een christenvervolger was, zich bekeerde na een wonderbaarlijke verschijning van Jezus en een fanatiek pleitbezorger van het Christendom werd, zomaar een apostel te noemen, verdient een toelichting! Hij behoort niet tot ‘de twaalf’, door Jezus zelf gekozen discipelen. Paulus noemde zichzelf apostel en predikte vooral onder de niet-joden. Zo werd Paulus wel apostel der heidenen genoemd. Het doet overigens aan de schoonheid en de spanning van deze thriller niets af.
Frank van Pamelen, Het derde boek. Literaire thriller. Amsterdam: Ambo Anthos 2021, 240 pp., ISBN 9789026356391, pb., € 20,99.
© Brabant Cultureel 2021