Geluid en ruimte verhouden zich als water en bloem. Wie ze vakkundig bij elkaar brengt, krijgt een luchtig beslag en een resultaat dat niet zwaar op de maag ligt. Met ruimte en geluid is het niet anders. Kloppen de verhoudingen, dan is klank een weldaad voor het oor. Zo niet, wordt het een kwelling.
door Camiel Hamans
Bamboekunstenaar Antoon Versteegde (Volkel 1953) en componist/piano-improvisator Bart van Dongen (Zeeland 1959) weten hoe zij ingrediënten kunnen mengen tot een uitdagend product. Zij bewijzen met hun openluchtproject Electric Grand hoe de ijle klanken van een piano en een daaromheen gebouwde kathedraal van even ijl bamboe de luisteraars de indruk weten te geven dat zij midden in de piano staan en hun gevoel kunnen laten meevoeren op de onvoorspelbare stroom van tertsen, kwinten en gebroken akkoorden.
Ongehoord
November Music, het Bossche festival voor actuele muziek dat vorig seizoen zo ernstig werd gehandicapt door Corona, wacht nu niet op aanstaande november. Het festival gaat ‘on tour’ en nodigt musici uit om de schade van het afgelopen jaar in te halen. Bart van Dongen en Antoon Versteegde doen dat net als een aantal andere moderne muziekmakers en zij luisteren het andere Bossche festival op, dat voor theater, Boulevard. Van Dongen speelt 21 en 22 augustus 2021 in een immens hoge en doorzichtige bamboeconstructie op de Citadel. Een week later verhuizen zij naar Heerlen waar ze deel uitmaken van Cultura Nova.
Bart van Dongen vertelt hoe hij, hoewel een paar jaar jonger dan Versteegde, al vanaf zijn middelbare schooltijd Antoon vanuit de verte kende en bewonderde. Na een optreden in zijn eigen studio annex concertruimte in Eindhoven – toepasselijk Paviljoen voor Ongehoorde Muziek genaamd – waar Versteegde binnenkwam als publiek, raakten zij in gesprek. Al pratende groeide het idee voor Electric Grand, een project dat aansluit bij beider fascinaties.
Ondernemend
Versteegde werkt al decennia en over de hele wereld met bamboe en elastiekjes. Op Oerol 1984 was reeds een constructie van hem te zien en in 1985 realiseerde hij in Amsterdam Wigwamsterdam. In het nu over de hele wereld bekende, of beter beruchte, Wuhan bouwde hij met plaatselijke vrijwilligers een metershoge bamboetoren. In Hongkong werkte hij samen met de sterarchitect Zaha Hadid en in het utopische Franse architectuurdomein van Boisbuchet bouwde hij in 2000 zijn Bamboo Super Circle.
Van Dongen is niet minder ondernemend. Hij heeft als muzikant getoerd met de band ‘Nancy works on Payday’, waarmee hij tot in New Orleans furore wist te maken. Hij trad op in het bekende Bossche jazzcafé De Kaketoe, dat helaas halverwege de jaren negentig de deuren moest sluiten, heeft een trio met bassist Jurriaan Dekker en drummer Eric van de List en vormt een duo met ‘electronicatovenaar’ Richard van Kruysdijk. Daarnaast is hij ook jaren artistiek leider geweest van ‘Intro in situ’ het Maastrichtse ‘productiehuis voor muziek en klank’, was hij als muziekprogrammeur betrokken bij de Boulevard, maar is hij ook een tijd bezig geweest met installaties voor het kindermuseum Villa zebra in Rotterdam en het museum Jan Cunen in Oss.
In Rotterdam realiseerde hij achtereenvolgens in 2003 en 2004 een Poem Machine en de Fanfarekamer, een onderdeel van een Mediabad waarbij kinderen door middel van zaklantaarns muziek konden maken en stripfiguren konden laten dansen. Een jaar later liet Van Dongen in Oss kinderen in de Zinnetent in een schilderij kruipen. Uitgangspunt was een schilderij van Mesdag, bekend van het Scheveningse Panorama Mesdag. De geur van de zee viel op te snuiven en op echt zand kon een tafelvoetbalspel worden gespeeld dat strandgeluiden voortbracht.
Ongebruikelijk
Onverwacht geluid op ongebruikelijke plekken kenmerkt Bart van Dongens muziek en dat combineert goed met de tonnen bamboe en zeshonderd kilo elastiek die Antoon Versteegde en zijn vrijwillige helpers omzetten in achttien piramides van telkens tien meter hoog. De piramides worden opgesteld in een cirkel met een diameter van tweeëntwintig meter en in het midden zit Bart aan zijn Yamaha CP-70B vleugel, een piano zoals ook Billy Joel die bespeelt.
Die vleugel is een akoestisch instrument, maar zonder zangbodem. De trillingen van de tweeënzeventig snaren worden omgezet in elektrische signalen, net zoals dat bij een elektrische gitaar gebeurt. Vervolgens hebben Van Dongen en zijn elektronica-mensen aan elke snaar een aparte speaker gekoppeld. Gewone autospeakers, maar geplakt in klassieke rode terracotta bloempotten. Die speakers worden opgehangen in de piramides.
Het publiek kan daar onderdoor lopen, onder gaan zitten, liggen of staan. En alles voor een bijzonder luister- en kijkervaring. De speakers hangen verder uit elkaar dan in een concertzaal mogelijk is en omgevingsgeluiden mengen zich als een cadeautje, zo vindt Van Dongen. Met zijn improvisaties en vanwege de stellage en de muziek kijk je anders naar de Citadel en de omgeving. Electric Grand spreekt daardoor tegelijk meerdere zinnen aan: je kijkt, je luistert en idealiter beweeg je ook nog. Vanwege Corona kan dit nu nog niet. Beweging blijft er echter toch, want soms komt het geluid van rechtsboven en dan weer van linksvoor, om daarna weer ineens van achter voorbij te schieten.
Wanneer de meesterproef slaagt op de Boulevard en Cultura Nova, waar de constructie van Versteegde vanwege een langwerpige locatie een andere vorm krijgt, hoopt Bart van Dongen met de Electric Grand op tournee te gaan. ‘Het is onze droom om met een forse vrachtwagen heel Europa door te trekken en overal ons geluid en ons beeld te laten zien en horen.’
Concertdata en aanvangstijden:
www.novembermusic.net/
www.festivalboulevard.nl
November Music on Tour: www.novembermusic.net/overige-concerten
© Brabant Cultureel 2021