Het gaat goed met Blind Walls Gallery in Breda. ‘Het museum op straat’ kwam in 2014 voorzichtig uit de steigers en heeft zich inmiddels door heel de stad uitgebreid tot een veelzijdige, openbare galerie van zo’n honderd muurschilderingen. De tours die Blind Walls Gallery organiseert, zijn ruim van tevoren volgeboekt en trekken een scala aan bezoekers van alle leeftijden en uit alle windstreken. In 2018 waren het er meer dan 1900.
door Corien Ligtenberg
‘The city is our gallery’. De opdruk op de zwart-witte Vespacar van Blind Walls Gallery laat er geen twijfel over bestaan: de vele muurschilderingen van Blind Walls Gallery in Breda zijn tot aan de randen van de stad in de openbare ruimte te vinden. Een keur van nationale en internationale kunstenaars heeft zich inmiddels voor een muurschildering laten inspireren door het verleden van ‘hun’ plek en Blind Walls Gallery is tot ver buiten de stadsgrenzen een begrip. “We hebben onze ambitie wel eens omschreven als: groter dan de Grote Kerk”, zegt oprichter en directeur Dennis Elbers. “Wij willen ook een icoon worden.”
Het idee voor Blind Walls Gallery is ontstaan naar aanleiding van Graphic Matters (eerder: Graphic Design Festival Breda), een internationaal, tweejaarlijks festival over grafisch ontwerp dat dit najaar voor de zevende keer wordt gehouden. Graphic Matters richt zich op een breed publiek. Veel van het getoonde werk is te zien op openbare plekken in de stad en is vrij toegankelijk. Dennis Elbers is er de oprichter en curator van: “Met Graphic Matters doen we openbare interventies, omdat het werk in musea wordt vervreemd van het dagelijks leven. Met het festival willen we wat nu actueel is, op straat tonen. Dan ga je er anders naar kijken. Het heden heeft veel te bieden.”
“We kregen enthousiaste reacties, maar Graphic Matters is maar eens in de twee jaar en is dan slechts kort te zien. Wij vroegen ons af of we iets permanenters op poten konden zetten, en of dat met onze middelen zou lukken. We zijn gaan kijken wat mogelijk was. Muurschilderingen zijn relatief goedkoop en bieden een soort permanente tijdelijkheid.”
Blind Walls Gallery is geïnspireerd op het oudste bekende stadsgezicht uit 1520, waarop de stadsmuur van Breda prominent staat afgebeeld. De stadsmuur, het symbool voor vrijheid, handel en welvaart, gaf de stad aanzien. Blind Walls Gallery wil werken aan een nieuw, hedendaags stadsgezicht. Blinde muren, vaak op ‘vergeten’ of verwaarloosde plekken die de stad een grauw aanzien geven, worden daarvoor de dragers.
Elke schildering is geïnspireerd op de historie van de locatie of het pand waar de schildering komt. Elbers: “Muurschilderingen worden overal gemaakt, in Londen, New York, Berlijn, maar wat Blind Walls Gallery bijzonder maakt, is de erfgoedcomponent.” De eerste schildering kwam in 2014 bij de Molsparking, een gebied in hartje centrum met een rijke geschiedenis, waar al jaren bouwplannen voor worden ontwikkeld, maar waar nog steeds niets concreets gebeurt. Elbers: “Daarna wilden we het voortzetten en hebben we een concept gemaakt. Inmiddels hebben we een stevig merk neergezet. Dit project komt vanuit de stad. Er is veel betrokkenheid en het heeft veel impact. Het maakt enthousiast.”
Tot eind 2018 werd er vooral geproduceerd. Door een subsidie van Kunstloc Brabant, in september 2018, kreeg het initiatief meer mogelijkheden om op grotere schaal te communiceren en campagnes op te zetten. Elbers: “Het verhaal van een schildering vertellen is de helft van ons werk voor ons concept. Veel mensen kennen die verhalen nog niet. Na een rondleiding bijvoorbeeld zeggen mensen: ‘nu snap ik het’ en krijg je reacties. Door te gidsen kweek je ambassadeurs.”
De combinatie van street art en cultureel erfgoed maakt Blind Walls Gallery toegankelijk en aantrekkelijk voor zowel Bredanaars, toeristen en liefhebbers van street art. Zij kunnen de schilderingen vinden via de website, de app, of middels een rondleiding met een gids. Er zijn fiets- en wandelroutes, night tours, rondleidingen met groepjes hardlopers, personeelsuitjes. Inmiddels werken er twaalf gidsen (waarvan zes vrijwilligers) voor Blind Walls Gallery en de rondleidingen zijn steeds volgeboekt. Elbers: “Onze ambitie is: groter dan de Grote Kerk. We willen ook een icoon worden. Veel bezoekers posten bijvoorbeeld hun foto’s van de blind walls op Instagram. Daar zie je het beeld van de stad veranderen.”
Sinds in 2014 de eerste muurschildering verscheen, zijn er zo’n honderd schilderingen gemaakt. Inherent aan het concept van permanente tijdelijkheid is een aantal daarvan ook alweer verdwenen, bijvoorbeeld omdat een pand is afgebroken of verbouwd. Elbers: “We kijken wat de ‘vergeten’ plekken zijn in de stad, en welke plek een schildering kan gebruiken. We betrekken bewoners erbij, gemeente, corporaties, ontwikkelaars en bedrijven. Het is meer dan een plaatje.”
Als voorbeeld noemt hij de twee schilderingen door de Oostenrijkse kunstenaar Frau Isa, geïnspireerd op de geschiedenis van de Kwattafabriek, die sinds augustus twee trappenhuizen in de Middellaan opvrolijken. “Die hebben ook een sociaal aspect, de bewoners zijn daar nauw bij betrokken.” Mede om die reden worden nieuwe muurschilderingen tegenwoordig officieel onthuld. Elbers: “Zo’n officieel moment is bedoeld om de schildering aan de wijk te geven. Mensen moeten het verhaal kennen en doorvertellen.”
Blind Walls Gallery doet uitgebreid historisch onderzoek naar de locatie of het pand waar de schildering komt. Dat gebeurt onder meer in het Stadsarchief, maar ook door te praten met Bredanaars die al jarenlang in de stad wonen, en het bepaalt dan het thema van de schildering. Vervolgens wordt daar een kunstenaar bij gezocht. De kunstenaar krijgt de interessantste verhalen ter inspiratie en maakt vervolgens een ontwerp. De lijst van kunstenaars die een muurschildering in Breda hebben gemaakt, telt inmiddels heel wat grote nationale en internationale namen.
In 2017 ontving Blind Walls Gallery de tweejaarlijkse Brabantse Erfgoedprijs, een stimuleringsprijs voor het op hedendaagse wijze ontsluiten van immaterieel erfgoed. Het project werd gekozen uit meer dan zeventig inzendingen en de prijs bestaat uit een geldbedrag plus advies/begeleiding. Het juryrapport vermeldt: “De Blind Walls Gallery werkt aan een nieuw stadsgezicht voor Breda, geïnspireerd op immaterieel erfgoed.”
Elbers: “We waren superblij met de prijs, echt een stimulans. De prijs heeft enorm geholpen om onze ambitie naar buiten toe te onderschrijven. Het geeft een bepaalde status en benadrukt voor ons de erfgoedcomponent. Die is steviger geworden door deze prijs.”
De komende maanden krijgt Blind Walls Gallery drie nieuwe schilderingen die zijn geïnspireerd op de verhaallijnen die Breda dit jaar centraal stelt: bevrijding door de Polen, Nederlands-Indië en de Vlucht. Het is een van de initiatieven rond het thema ‘Breda 75 jaar vrijheid’ dat dit najaar wordt gevierd.
De eerste van deze drie schilderingen wordt gemaakt door de Poolse kunstenaar Wojciech Kołacz, artiestennaam Otecki. Hij kwam eind augustus van Wrocław, de zusterstad van Breda, naar Breda om een dertig meter hoge muurschildering te maken op de zijgevel van De Teruggave, het voormalige belastingkantoor aan de Gasthuisvelden. Het is de grootste muurschildering in de stad tot nu toe. Elbers: “Dat is een goede plek, heel zichtbaar. De muurschildering komt prominent in beeld.” De schildering is geïnspireerd op een foto uit 1944 uit het Stadsarchief Breda. Op de foto schrijven twee Bredase buurmeisjes, Ria Vermeulen en Ineke van Wijck, teksten op een binnenrollende Poolse tank van de 1ste Poolse Pantserdivisie, die werd aangevoerd door generaal Stanisław Maczek. Elbers: “Die foto was een mooi uitgangspunt. Het is wel interessant dat inmiddels duidelijk is dat die foto destijds in scene is gezet. Dat is eigenlijk heel erg nu.”
De schildering wordt op zaterdag 14 september 2019 feestelijk onthuld, als aftrap van Open Monumentendag en in het bijzijn van Ria Vermeulen. Zij is inmiddels 92 jaar oud en woont, heel toepasselijk, in de Generaal Maczekstraat.
De Nederlandse ontwerper Nazif Lopulissa, ook wel bekend als Nasbami, zal een muurschildering maken op de gevel van Arjati, het Indisch Museum Breda, aan de Joseph Poelaertstraat. Dit kunstwerk is geïnspireerd door het verhaal van Frans en Miep, twee Bredanaars die in toenmalig Nederlands-Indië verliefd op elkaar werden. Hun relatie was echter van korte duur: Frans kwam om tijdens een nachtelijke vliegoefening en Miep kwam met haar jonge kinderen in een Jappenkamp terecht. Zij overleefde de oorlog en keerde later met haar kinderen terug naar Breda. Het is de bedoeling dat dit werk in augustus 2020, vijfenzeventig jaar na de bevrijding van het voormalige Nederlands-Indië, wordt onthuld.
Voor de Vlucht, de evacuatie van Breda in de meidagen van 1940 die op 12 mei 2020 tachtig jaar geleden is, is Blind Wall Gallery nog op zoek naar een geschikte muur. Het project is inmiddels stevig in de stad verankerd en blijft volop in beweging. Elbers: “We willen doorgaan en het draagvlak vergroten. Kijken of we bijvoorbeeld bedrijven erbij kunnen betrekken, waar we kunnen samenwerken. En we ontwikkelen een educatief programma voor basisscholen en organiseren ook dingen voor middelbare scholen. We springen in op alles waar we kansen zien.”
© Brabant Cultureel 2019