Van 7 september 2019 t/m 19 januari 2020 is in het Design Museum Den Bosch een expositie te zien over Design van het Derde Rijk. Daar is al veel over gezegd en geschreven en het museum meldt trots op de eigen website dat dit de eerste overzichtstentoonstelling ter wereld zal zijn. Dat betekent niet dat er voor dit design en voor de propaganda die het diende niet eerder aandacht is geweest. Wie zich wil voorbereiden op deze tentoonstelling kan uitstekend terecht bij het zojuist verschenen boek Hitlers jongste hoop. Nazipropaganda voor de jeugd van Gerard Groeneveld. Zeker al vanaf 1933 zetten de nazi’s alle mogelijk middelen in om de jeugd aan zich te binden. Van eerste leesboekjes en verzamelalbums met plaatjes tot spellen, liederen en verenigingen waar de jongelui werden klaargestoomd voor de Hitlerjugend of voor een leven als moeder van zoveel mogelijk volgzame zonen.
Het boek is rijk geïllustreerd en laat goed zien dat ook bij deze propaganda gericht op jonge kinderen de vormgeving een uiterst belangrijke rol speelde. Anders dan straks in de tentoonstelling ligt in Hitlers jongste hoop de focus niet op de vormgeving, maar die is dus wel ruim aanwezig in het boek. Wat mist in het boek is een lijstje met letters in het cursieve ‘Kurrentschrift’. De afgebeelde pagina’s uit bijvoorbeeld schoolboeken lijken daardoor nu voorzien van een lastig te kraken geheimschrift.
Schrijnend zijn de foto’s van gevangengenomen kindsoldaten van de SS tegen het einde van de oorlog. Maar ook die zijn propaganda. Een les uit dit boek – en hopelijk ook uit de komende expositie – is hoe dun de lijn is tussen reclame (die informatief is) en propaganda. En wie weet opent dat ook wat ogen voor de propaganda die dagelijks onder het mom van ‘marketing & branding’ over ons wordt uitgestort. Informatie is zelden neutraal. (lt)
Gerard Groeneveld,
Hitlers jongste hoop. Nazipropaganda voor de jeugd.
Nijmegen: Vantilt 2019, 319 pp.
ISBN 978-9-46004-419-9, pb., € 29,95.
© Brabant Cultureel 2019