Dick Witte schrijft hommage aan lied Mensch durf te leven

Het lied ‘Mensch durf te leven’ is een eeuw oud en nog altijd actueel. Dick Witte heeft drie boeken op zijn naam staan: allemaal werken met een biografische inslag. Jongste loot aan de stam is een hommage aan het lied ‘Mensch durf te leven’. Wat beweegt de voormalige welzijnswerker en muziekprogrammeur om de pen te grijpen?

door Joke Knoop

Mens, durf te leven. Dick Witte (1951) schreef de woorden decennia geleden op de muur van zijn kamer, nadat hij drie dagen aaneen had geslapen na het innemen van een dosis pillen. Was het een poging om uit het leven te stappen? Met de kennis van nu, zegt Witte dat hij als 22-jarige enkel rust wilde in zijn roerige bestaan. Hij wilde weg uit zijn ‘badje van zelfmedelijden’.

Nog steeds heeft de tekst van het lied Mensch durf te leven een bijzondere betekenis voor de Tilburger. “Het lied heeft me geleerd te kiezen voor het leven. Het heeft me vroeger geholpen in moeilijke tijden en het heeft me doorzettingsvermogen gegeven.” Volgens Witte is het lied voor meer mensen belangrijk geweest. Toen hij ontdekte dat de tekst een eeuw geleden is geschreven, moest en zou er een hommage komen. Zijn eerbetoon is uitgegroeid tot het lezenswaardige boek Kop in de hoogte, neus in de wind. Een ‘tussendoorboekje’, noemt hij het.

Tragisch leven
In 115 pagina’s beschrijft Dick Witte de tragische levens van de tekstschrijver Dirk Witte (geen familie) en van de eerste vertolker van het lied Jean-Louis Pisuisse. De auteur schetst de sociale en maatschappelijke context en verdiept zich in de beweegredenen van de andere vertolkers van dit maatschappijkritische lied. Dat zijn er in de loop van een eeuw veel geweest; onder anderen Ramses Shaffy, Willem Nijholt, Jasperina de Jong, Willy Alberti, Jenny Arean, Wende Snijders en Huub van der Lubbe, Jim de Groot, Harsu Dönmez, theatergroep Flint, Jörgen Raymann en de Tilburger Peer de Graa.

Dick Witte concludeert dat het lied een aansporing is om minder vragen te stellen over het leven en er meer van te genieten. Tegelijkertijd is het een oproep om de geijkte paden te verlaten en zich niet te conformeren aan het gangbare. Dirk Witte schrijft de tekst in 1917, als de Grote Oorlog, de Eerste Wereld Oorlog, woedt in Europa. Volgens de auteur van Kop in de hoogte, neus in de wind is Mensch durf te leven niet per se een antimilitaristisch lied, maar “wel een lied dat ingaat tegen het conformisme dat tot oorlogen leiden kan. Het is een strijdbaar lied, geen strijdlied.”

Twee tekstfragmenten: “Wees op je vierkante meter een vorst” en “Kop in de hoogte, neus in de wind.” De tekst bezingt het zelfbeschikkingsrecht van de mens. Dat maakt Mensch durf te leven een eeuw later nog altijd actueel, stelt de schrijver.

Woelig
Natuurlijk rijst de vraag of Dick Witte intussen zelf durft te leven. “Dat durven leven is een lang proces geweest. Ik heb een zwaarmoedige karaktertrek, maar dat overheerst zelden nog mijn leven. Optimisme heeft de overhand gekregen”, antwoordt hij.

Dick Witte kijkt terug op een woelig leven. Geboren in Dordrecht, een gecompliceerde jeugd, jong het huis uit, een echtscheiding die er in hakte, twee zonen van wie hij er een heeft opgevoed, mislukte liefdesrelaties, fysieke problemen. Hij heeft geen contact meer met de kinderen, ook niet met de twee broers en twee zussen. Recent is het contact hersteld met zijn vader, inmiddels een dementerende man in het verzorgingshuis. Witte woont vanaf 1982 in Tilburg en hij is alleenstaand. “Tot mijn schrik krijg ik daar steeds meer moeite mee”, bekent hij.

Zijn beroepsleven is al even turbulent. Hij weigerde dienst, studeerde vervolgens verpleegkunde, deed tussendoor administratief werk, was in Friesland maatschappelijk werker, was theatercoördinator/programmeur bij het Farce theater in Tilburg, had een eigen theaterorganisatiebureau. Hij was organisator en programmeur van verscheidene muziekfestivals, stond aan de wieg van Festival Mundial, was en is onbezoldigd journalist, was ook beleidsmedewerker cultuur bij de gemeente Boxtel en sloot zijn beroepsleven onlangs af als opbouwwerker/coördinator van de vrijwilligerscentrale in Etten-Leur.

Dat alles is voltooid verleden tijd. Dick Witte richt zich momenteel uitsluitend op het schrijven, met succes. Zijn tweede boek Gais kent vijf drukken. Van deze biografie van een Friezin zijn 4500 exemplaren gedrukt.

Verdrongen
Zijn eerste boek Koude oorlogen is een autobiografie en verscheen in 2008. Het is het onthutsend relaas van een man die zich verliest in de zoektocht naar symbiose, geborgenheid, en die zich geen raad weet met verdrongen verlangens. Hij spaart zichzelf niet in dit egodocument. Hij wil een deel herschrijven. “Ik schaam me voor sommige dingen die ik heb geschreven. Het is soms wat patserig. Ik ga met name het eerste deel, over mijn ouders, herschrijven. Dat wordt genuanceerder. De titel vervang ik door een andere: Noodweer in Bobbejaanland. Ik weet niet of ik het laat uitgeven.”

Werkt het schrijven als een therapie? Misschien. Witte: “Ik wil niet van me af schrijven, maar naar me toe schrijven.” Koude Oorlogen ontstond uit een brief aan zijn twee zoons die door de echtscheiding uit elkaar werden gehaald. “Ik ben best wel ijdel en wilde iets nalaten aan mijn zoons. Ik wilde niet zo nodig een boek schrijven. Ik had iets uit te leggen aan de kinderen. Waarom zijn ze uit elkaar gehaald? Het leek toen zo logisch om ieder een kind op te voeden. Het was een daad van liefde van mijn ex: zij wilde niet dat ik twee kinderen zou verliezen. Toch kan ik het steeds moeilijker verantwoorden dat de kinderen zijn gescheiden. De brief aan de jongens werd steeds langer en ik besloot mijn jeugd er aan vast te plakken. Komt het door mijn jeugd en het slechte huwelijk van mijn ouders dat ik zo snel gescheiden ben, dat ik niet genoeg heb gevochten voor ons huwelijk?”

Mundial
In Noord-Brabant is Dick Witte bekend als de programmeur van Festival Mundial. Witte stond aan de wieg van het festival in Tilburg dat dit jaar (2017) voor de dertigste keer wordt gehouden. In 1987 bestond het centrum voor Ontwikkelingssamenwerking (COS) twintig jaar. De toenmalig directeur Hans van Vught wilde samen met andere instellingen in Tilburg een festival opzetten teneinde een breder publiek te bereiken. Dick Witte was op dat moment coördinator bij het Farce theater in het Baanlozencentrum in Tilburg (beide inmiddels ter ziele gegaan). Witte en Van Vught ontmoetten elkaar in het zogeheten podiumoverleg in Tilburg. Het podiumoverleg wees het voorstel van Van Vught af: het COS moest maar een zaal huren. Waarop Dick Witte opperde om het feest in de open lucht te houden. Dat werd het Leypark.

In de aanloop naar het eerste festival werd Witte aangesteld om in Tilburg en voor de andere vestigingen van het COS Derde Wereld Festivals te coördineren. Het festival in Tilburg werd het grootste en bleek een blijvertje. Dat was een kwestie van geluk en toeval. In 1987 had het ministerie van Buitenlandse Zaken Europees geld voor een campagne over ontwikkelingssamenwerking. Het ministerie wilde een breder publiek aanspreken, net zoals het COS dat wilde. De partijen vonden elkaar.

In Tilburg schoof Noorderligt – de voorganger van Poppodium 013 – aan en via de contacten van dit muziekpodium slaagde Mundial er in om wereldster Miriam Makeba te strikken. Witte: “Dat was geweldig. Zij leefde in ballingschap omdat in Zuid-Afrika de apartheid nog bestond. Er waren Zuid Afrikanen op het festival die moesten huilen van ontroering.” Ook Witte was diep geraakt. “We dachten dat het een eenmalig festival zou zijn, maar er kwamen dertig- tot veertigduizend mensen. Na het laatste concert, van Makeba, stond ik bijna een potje te janken.” Mundial groeide uit tot een festival voor iedereen.

Witte programmeerde tot 1995 de muziek voor Mundial. Hij reisde naar Burkina Faso, bezocht andere muziekfestivals, speurde muzikanten op. Aan dat alles kwam een eind in Riel. Festival Mundial verhuisde naar Riel, wilde commerciëler worden en vroeg entreegeld. Dick Witte kon zich daar niet in vinden: “Entree vond ik strijdig met de doelstelling om een breder publiek te bereiken. Zelfs nu nog zeggen mensen dat ze niet willen betalen voor Mundial. Sindsdien komen er geen gezinnen meer naar Mundial.” Volgens Witte keert het tij. Hij zegt dat steeds meer festivals terug gaan naar gratis entree. Hij noemt het Amsterdam Roots Festival in Amsterdam als voorbeeld.

Dick Witte nam in 1995 afscheid van Mundial. Is het omzien in wrok? Nee, daar is hij de persoon niet naar. “Het is goed dat Mundial opnieuw is begonnen in de Spoorzone, nu als commercieel festival.” Ieder jaar is Witte te vinden op het festival dat in 2017 plaatsvindt op 24 en 25 juni.

Arrogant
Al enkele jaren staat op zijn visitekaartje het beroep schrijver. “Ja, dat klinkt arrogant hè? Het eerste boek was klaar en ik vond schrijven leuk. Anderen vertelden dat ik goed kon schrijven. Ik vind het plezierig om dat te horen. Dus wilde ik opnieuw een boek schrijven over een ander mens: Gais.” Gais Meinsma-Greydanus uit Jorwert was zijn steun en toeverlaat toen Witte in Friesland woonde.

Vindt hij zich geslaagd als schrijver? Witte schudt het hoofd: “Ik ben verrast dat ik kan schrijven. Ik ben nog niet een geweldige schrijver. Ik ben heel blij met de mensen die mijn werk beoordelen. Ik ben niet van de mooie zinnen. Mijn tekst hapt heerlijk weg en dat is de bedoeling. Of ik schrijf om een spoor achter te laten? Nee, schrijven is gewoon leuk. De bevestiging dat ik het kan, vind ik wel prettig.” Om vervolgens te relativeren: “Eigenlijk doe ik alles in mijn leven een poosje. Mijn spanningsboog is niet zo lang. Het schrijven is per ongeluk gegaan. Het moest even. Misschien is het zo weer over.”

 

Dick Witte, Koude Oorlogen. Persoonlijke geschiedenis. Zoetermeer: Free Musketeers 2008, 204 pp., ISBN 978-90-484-0310-3, pb.

Dick Witte, Gais. Over het leven van Gais Meinsma-Greydanus uit Jorwert. Tiel: Friese Pers Boekerij / Noordboek 2014, 168 pp., ISBN 978-90-330-0474-2, pb., € 16, 50.

Dick Witte, Kop in de hoogte, neus in de wind. Soesterberg: Aspekt 2017, 118 pp., ISBN 978-94-6338-197-0, pb., € 14.95.

www.uitgeverijaspekt.nl

 

 

© Brabant Cultureel 2017

 

 

Mensch durf te leven

(Dirk Witte, 1917)

 

Je leeft maar heel kort, maar een enkele keer
En als je straks anders wilt kun je niet meer!
Mensch, durf te leven!

Vraag niet elk minuut van je korte bestaan
Hoe hebben m’n pa en m’n opa gedaan
Hoe doet er m’n neef en hoe doet er m’n vrind
En wie weet, hoe of dat nou de wereld weer vindt
En wat heeft het fatsoen voorgeschreven
Mensch, durf te leven!

De mensen bepalen de kleur van je das
De vorm van je hoed, en de snit van je jas
En van je leven!
Ze wijzen de paadjes waarlangs je moet gaan
En roepen ‘O foei!’ als je even blijft staan
Ze kiezen je toekomst, ze kiezen je werk
En zoeken een kroeg voor je uit en een kerk
En wat j’aan de armen moet geven
Mensch, durf te leven!

De mensen, ze schrijven je leefregels voor
Ze geven je raad en ze roepen in koor
Zoo moet je leven!
Met die mag je omgaan, maar die is te min
Met die moet je trouwen, al heb je geen zin
En daar moet je wonen, dat eischt het fatsoen
En je wordt genegeerd als je ’t anders wil doen
Alsof je iets wreeds had misdreven
Mensch, durf te leven!

Het leven is heerlijk, het leven is mooi
Maar vlieg uit in de lucht, en kruip niet in een kooi
Mensch, durf te leven!

Je kop in de hoogte, je neus in de wind
En lap aan je laars hoe een ander het vindt
Hou een hart vol van warmte en van liefde in je borst
Maar wees op je vierkante meter een vorst
Wat je zoekt kan geen ander je geven
Mensch, durf te leven!

Op YouTube: Mensch durf te leven!

 

 

Foto helemaal boven: Dick Witte anno 2017. Foto Erika Zeegers