Concordia loopt met muziekles op school voor de muziek uit

Brabantse muziekgezelschappen zijn hofleveranciers van succesvolle blazers. Die kweekvijver dreigt echter droog te vallen. Wat te doen? Brabant Cultureel gaat in een drieluik in op deze ontwikkeling. In deze derde aflevering (en slot) een harmonie die het tij weet te keren: Concordia uit Hilvarenbeek. Harmonie, onderwijs, muziekdocenten en overheid werken hier nauw samen.

door Joke Knoop

De Koninklijke Harmonie Concordia heeft nog nooit zoveel leden gehad als de laatste jaren. De voorzitter van de harmonie in Hilvarenbeek zegt het met een brede glimlach. “We kunnen dit jaar rekenen op minstens vijf of zes nieuwe leden. Wellicht worden het er negen of tien en dat is zelfs te veel. We zijn apetrots”, aldus Kees van Mol.

De harmonie is in 1839 opgericht en telt anno 2017 honderddertig leden, van wie vijfentachtig in het orkest spelen, vijfenveertig jeugdleden (tot achttien jaar, van wie sommigen in het orkest spelen) en vijftien rustende leden. De gemiddelde leeftijd is 49 jaar. Concordia speelt in de een na hoogste afdeling. Bij een concours speelt de harmonie uitsluitend met eigen muzikanten en niet met ingehuurde beroepsmuzikanten. Iedereen mag meedoen en het credo is dat plezier voorop staat. Een derde van alle gezinnen in Hilvarenbeek is donateur en de harmonie staat ook in letterlijke zin centraal in het dorp. De kiosk op het Vrijthof is decennia geleden door de harmonie geschonken. Inmiddels is het orkest zo groot, dat het niet meer in de kiosk past.

Ontgroening
Wat heeft Concordia wat anderen niet hebben? Harmonieën en fanfares hebben immers te lijden onder vergrijzing en ontgroening tegelijk. Hoe weet Concordia te ontsnappen uit die neerwaartse spiraal? Het antwoord is de blazersklas. Elk kind op de drie basisscholen in Hilvarenbeek komt in aanraking met een blaasinstrument. Dat zijn elk jaar ongeveer honderdvijftig kinderen.

Het ‘geheim’ zit ‘m in de nauwe samenwerking tussen overheid (de geldverstrekker), muziekdocenten, basisonderwijs en de harmonie. Waar elders het muziekonderwijs is geschrapt uit het lesprogramma, maken de drie basisscholen in de kern Hilvarenbeek er tijd voor vrij, betaalt de overheid de docenten en zorgt de harmonie voor de instrumenten.

Klik op de foto voor meer kinderen met hun instrument.

Kinderen in groep vier en vijf krijgen onder schooltijd het vak muzikale verkenningen. Docenten van het Muziek Dans Theater (MDT) Collectief (eerder werkzaam bij de opgeheven muziekschool Pulz) verzorgen de lessen op de basisschool. De harmonie heeft voor de kinderen 275 kleine xylofoons aangeschaft. De instrumenten rouleren. Gedurende twee jaar proeven de kinderen op speelse wijze aan muziek.

Blazersklas
Omdat kinderen en scholen een vervolg wilden op de muzieklessen is de blazersklas in het leven geroepen. Gedurende tien weken leren de kinderen van groep zes eenvoudig spelen op een blaasinstrument. Docenten van het MDT Collectief verzorgen ook deze lessen, Concordia stelt vijfenveertig houten en koperen blaasinstrumenten beschikbaar. Leden van de harmonie demonstreren hun instrument voor de klas. Elk kind van de blazersklas krijgt het instrument mee om thuis te oefenen. Na tien weken volgt een concertje op school en gaan de muziekinstrumenten naar de volgende blazersklas.

Na de blazersklas kunnen de kinderen zich verder bekwamen bij de muziekdocenten van het MDT Collectief. Om bij het grote orkest van Concordia in te stromen, is niveau B vereist en voor fagot, hobo en fluit niveau C. Gemiddeld duurt het vijf jaar voordat een jeugdlid zo ver is en kan doorstromen.

De geestdrift onder kinderen, bij het onderwijs en bij harmonie Concordia is groot. De blazersklas is de kers op de taart. “Kinderen in groep vijf staan al te popelen om naar de blazersklas in groep zes te kunnen. Er is veel enthousiasme over de blazersklas. Ouders hebben het er over. Denken ze dat hun kind een echt voetballertje is, blijkt hij tot hun verrassing helemaal op te gaan in de muziek”, vertelt Marij van den Hout. Zij is namens Concordia nauw betrokken bij het muziekonderwijs.

Rugzakje
Van den Hout stond vijf jaar geleden aan de wieg van dit project. Toen kampte Concordia met een teruglopend aantal leden en die situatie zou ‘zorgwekkend’ worden, aldus Van Mol. Tegelijkertijd was het einde van muziekschool Pulz in zicht. De gemeente schrapte de subsidie aan de muziekschool en stapte over op het persoonlijk rugzakje waarbij een kind de helft van het lidmaatschapsgeld van een vereniging of van muziekles terugkrijgt van de gemeente.

Dat alles had desastreuze gevolgen voor het muziekonderwijs. Van den Hout: “Na het faillissement van Pulz, liep de deelname aan muziekeducatie terug. Doordat ouders dachten dat het duur was, was de drempel om naar individuele muziekles te gaan te hoog. Bovendien hebben kinderen al zoveel te doen na schooltijd. Ze hebben geen tijd meer voor muziekles, wel voor twee keer trainen op het sportveld. Sporten wordt normaal gevonden, muziekles niet. Het bezwaar van tijdgebrek is weggenomen door muziekles tijdens de gewone schooltijden te geven.”

In 2012 stapte Concordia in het onderwijsproject dat nog door muziekschool Pulz was opgezet. De harmonie besloot dat voor minimaal drie jaar te doen. Per slot van rekening was de aanschaf van de 275 xylofoons en vijfenveertig blaasinstrumenten voor de blazersklas een rib uit het lijf. De investering betaalt zich nu terug door een mooie aanwas van jeugdleden.

Natuurlijk stromen niet alle leerlingen door naar de harmonie. Concordia is al blij met vijf procent. Andere kinderen kiezen voor dans of theater en dat is ook prima. “Het gaat ons niet om zieltjes winnen. Hoofddoel is kinderen in aanraking te brengen met muziek. Wij vinden dat elk kind de kans moet krijgen om met muziek en met een muziekinstrument kennis te maken. Want muziek verrijkt het leven. Wat is er nou leuker dan samen op instrumenten te spelen”, aldus Van den Hout.

Uniform
Basisschoolkinderen vormen misschien een gemakkelijk doelgroep om nieuwe leden te werven. De kunst is om pubers er bij te houden, omdat juist zij afhaken. Zij willen liever drummen en schrikken terug voor het pakje, het uniform. Klopt die veronderstelling?

Kees van Mol en Marij van den Hout schudden het hoofd. Het uniform is geen belemmering. Integendeel: jeugdleden zijn trots als ze uiteindelijk een pak krijgen, ervaart Marij van den Hout. En dat drummen? Daar speelt Concordia op in door een slagwerkersklas te beginnen, betaald door de harmonie.

Een grotere hindernis dan het uniform is het geduld en doorzettingsvermogen dat nodig is om een instrument te leren bespelen. Twee avonden samen repeteren is niet voldoende. Een muzikant moet thuis oefenen, alleen op zijn kamer. En lessen volgen. Bovendien stelt Concordia deelname aan een projectorkest van MDT Collectief verplicht. “Dat is lang doorbijten”, beaamt Van Mol.

Overheidsbijdrage
Het succes van dit project staat of valt met de financiering van de overheid. De drie basisscholen kunnen putten uit een potje van 34.000 euro voor sport en cultuur. Als die overheidsbijdrage wegvalt, kunnen basisscholen het muziekonderwijs niet meer betalen. Van Mol: “Als dit verdwijnt, is dat erg triest en weer een kaalslag in de culturele wereld, waarin al zoveel harmonieën en fanfares zijn opgedoekt.”

De bijdrage van Concordia staat in ieder geval buiten kijf. Dankzij de vlooienmarkt en donateurs (een derde van alle gezinnen) kunnen instrumenten betaald worden. Leden van de harmonie nemen vrij van hun werk om hun instrument te introduceren in de klas. Hilvarenbeek (15.000 inwoners) is uniek met deze aanpak. Volgens Kees van Mol gaan ze in Amsterdam met dit model beginnen.

Er zijn in Nederland verschillende initiatieven om de lacunes in het muziekonderwijs op te vullen. Koningin Máxima zette een fonds op voor muziekonderwijs en er is een Stichting Méér Muziek in de klas, met onder andere Joop van den Ende in het bestuur. Die laatstgenoemde stichting houdt ieder jaar landelijke wedstrijden. En ja hoor, een blazersklas van basisschool Starrebos uit Hilvarenbeek haalde recent de finale. Een mooie opsteker, weten ze bij Concordia. Wie weet is in de toekomst de nieuwe winnaar van de Nederlandse Muziekprijs ooit begonnen bij Concordia.

Extra geld voor muziekles op pabo

Minister Bussemaker (cultuur) stelt vijf miljoen euro beschikbaar voor muziekles aan pabo-studenten. Het doel is om meer muziek in de basisscholen te krijgen. Om dat te bereiken, is het van belang dat leerkrachten zelfvertrouwen en technische vaardigheden ontwikkelen opdat ze bijvoorbeeld durven te zingen voor en met de leerlingen.

Begin februari 2017 gaf de minister samen met Ilse de Lange het startschot van de subsidieregeling voor de pabo’s. Voorwaarde is dat de pabo samenwerkt met het conservatorium. Bussemaker: “Muziek is van en voor iedereen. Iedereen moet de mogelijkheid hebben om zichzelf te ontdekken als speler of als luisteraar. Ik wil dat ieder kind zo vroeg mogelijk met muziek in aanraking komt en blijft komen. Daarom is het van groot belang dat de toekomstige leerkrachten van Nederland ook leren om muziek te maken. Leerkrachten kunnen het enthousiasme voor muziek doorgeven aan kinderen.”

Bussemaker trekt bijna 30 miljoen euro uit om het muziekonderwijs te verbeteren door  subsidieregelingen voor basisscholen en pabo’s. De subsidieregelingen worden uitgevoerd door het Fonds voor Cultuurparticipatie. De initiatieven van Bussemaker sluiten aan bij de landelijke beweging Méér Muziek in de Klas. Ilse DeLange is ambassadeur van het Platform Ambassadeurs Méér Muziek in de Klas.

 

Drieluik
In de eerste aflevering van het drieluik waarvan dit het slot is, gaf de jonge hoornist Rob van de Laar zijn visie op de toekomst van blazers. Van de Laar ontving in januari 2017 de prestigieuze Nederlandse Muziekprijs (url van eerste verhaal BC). In het tweede deel schetste Jan van den Eijnden van het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst de situatie in blazersland.

www.khcvan1839.nl

www.mbtcollectiefhilvarenbeek.nl

www.meermuziekindeklas.nl

 

 

© Brabant Cultureel – februari 2017