Het is best gewaagd om het beroemde anti-oorlogsstuk Moeder Courage van Bertolt Brecht in een geheel nieuw jasje te steken. Eigentijdse muziek met een sterke beat, breakdance, gedichten uit oorlogsgebieden. Het Nationale Theater gaat ermee op reis in een voorstelling die groeit naarmate ze vordert.
door Arnold Verplancke • scènefoto’s > Bart Grietens
Heel eerlijk: de eerste scènes vielen me niet mee. Indachtig het episch theater van toneelschrijver Bertolt Brecht en zijn verveemdingseffecten moet je volop kunnen experimenteren met zijn stukken. Juist om de kijkers niet alleen emotioneel mee te slepen met het verhaal en ze ook te dwingen na te denken over de oorzaken. Maar die eerste scènes van de moeder met haar verkoopkar en haar drie kinderen bleven voor mij wat aan de oppervlakte. De generaal kwam zwakjes uit de verf, de gezongen teksten waren niet voortdurend te verstaan. Maar gelukkig groeide de ruim drie uur durende voorstelling daar helemaal bovenuit met later zeer indringende en ook ontroerende scènes.
Oorlog vreet kinderen
‘Mutter Courage und ihre Kinder’ dateert uit 1938/’39 toen Brecht al uit Nazi-Duitsland was gevlucht naar Denemarken. Het laat het lot zien van de marketenster die in de oorlog met haar wagen meereist met de troepen om van alles te verkopen, van laarzen tot eten en munitie. Een sterke vrouw die denkt onkwetsbaar te zijn en slim genoeg om de strijd te kunnen overleven, samen met haar kinderen. Maar ze zal ze één voor één verliezen. De oorlog vreet haar kinderen op en kent alleen maar verliezers, zeker onder het gewone volk. Dat is van alle tijden: de oorspronkelijke moeder Courage dateert al uit de zeventiende eeuw en de Dertigjarige Oorlog (1618-1648).
Voor Het Nationale Theater heeft regisseur Liesbeth Colthof het stuk ontdaan van vrijwel alle historische ballast. In de nieuwe muziek van Spill Gold is nog maar een enkele keer de melodie te horen die Paul Dessau schreef voor Brecht. De simpele plaats- en tijdsaanduidingen in het decor doen ook nog wel denken aan diens sobere vormgeving, maar daar houdt het wel mee op. De harde, voortstuwende muziek, de acrobatische en soms dreigende dansers zijn helemaal van deze tijd. Evenals de fantasierijke kostuums van Everaert en natuurlijk de teksten van Palestijnse dichters die in de liederen klinken.
Zonen geëxecuteerd
Haar eerste zoon Eilif (Jonathan Eduardo Brito) verliest Courage al in de eerste scène. De rekruteringsambtenaar weet hem te verleiden met geld en de belofte van vrouwen. Hij wordt vervolgens een held omdat hij biggen steelt en boeren afslacht. Maar eenzelfde actie zal hem later zijn kop kosten, omdat het dan even vrede is. De tweede zoon ‘Zwitserse Kaas’ (Jordy Vogelzang) wordt geëxecuteerd als hij weigert aan de vijand de legerkas af te geven die tijdelijk aan hem is toevertrouwd. Courage onderhandelt te lang om hem vrij te kopen. Haar afdingen wordt hem fataal.
De voorstelling van Het Nationale Theater krijgt vleugels als de rampen zich opstapelen voor Courage. Tamar van den Dop speelt haar zeer overtuigend met al haar onderdrukte emoties en haar onbreekbare doorzettingsvermogen. Soms zelfs tegen beter weten in.
Mismaakt en misbruikt
Yela de Koning is haar stomme dochter Kattrin. Courage beschermt háár nog wel het meest om haar ongerept en veilig door de oorlog te loodsen. Ook dat zal niet lukken. Kattrin heeft een te groot hart en wil gewonden ook helpen als er geen geld tegenover staat. Ze hongert naar warmte en liefde en niet alleen naar de bescherming van haar moeder. De Koning speelt haar heel knap, aanvankelijk wat weggestopt in de verkoopkar. Maar ze zorgt voor ontroerende hoogtepunten als ze mismaakt en misbruikt terugkeert naar haar moeder en nogmaals, tegen het einde van het stuk, als ze ongearticuleerde oerkreten slaakt en op een groot olievat slaat om een kinderkamp vlakbij te waarschuwen voor een overval. Het wordt haar dood, maar de kinderen heeft ze gered, mag ze hopen.
Dit is de zoveelste tegenslag voor Courage. Ze had al eerder wapens ingekocht, toen het onverwacht vrede werd en ze ongeveer failliet ging. Zij gokte op de eeuwige oorlog. Nu ligt daar haar doodgeschoten dochter. Ze legt haar even wat netter neer. ‘Nu slaapt ze’, probeert ze nog. Maar ze weet beter.
Ze zet zich voor haar kar met haar laatste handel en trekt die nu zelf voort, zonder haar kinderen. Ongebroken? Nee dat niet echt, maar ze kan niet anders. Tamar van den Dop en Yela de Koning weten de ontroering op te roepen en tegelijk het verzet tegen alles wat zo onvermijdelijk op ons af lijkt te komen. Alle overige rollen worden gespeeld door zeven andere acteurs en dansers, soms wel in driedubbelrollen.
Moeder Courage. Door Het Nationale Theater. Schrijver: Bertolt Brecht (1898-1956). Vertaling: Han van Wieringen. Regie: Liesbeth Colthof. Choreografie: Ruben Chi. Decor: Marloes en Wikke. Kostuums: Carly Everaert. Muziek: Spill Gold (Rosa Ronsdorf & Nina de Jong). Dans: Daley Monte, Peppe Rollema. Spel: Tamar van den Dop, Yela de Koning, Soumaya Ahouaoui, Jonathan Eduardo Brito, Naomi van der Linden, Stefan Rokebrand, Jordy Vogelzang. Gezien: perspremière ITA Amsterdam, 30 april 2025.
Deze ruim 3 uur durende vorstelling (inclusief pauze) is te zien:
7 mei 2025 > Nijmegen • Stadsschouwburg
13 mei > Den Bosch • Theater aan de Parade
24 en 25 mei > Breda • Chassé Theater
30 en 31 mei > Tilburg • Schouwburg
hnt.nl > voorstellingen > Moeder-Courage
Meer (theater)recensies van Arnold Verplancke op Brabant Cultureel
© Brabant Cultureel 2025