Ze komen voor een toneelcursus in een gewoon buurthuis. Maar het toneelstuk Circle Mirror Transformation laat zien hoe de oefeningen – bedoeld of onbedoeld – inbreken in hun levens. Wonden worden opengekrabd. Over een paar weken is het stuk te zien in ’s-Hertogenbosch en Breda.
door Arnold Verplancke • scènefoto’s > Sanne Peper
Wie deed nooit van dat soort oefeningen? Een beetje rondrennen in een lokaal om los te komen van de buitenwereld. Op de grond liggen en helemaal tot jezelf inkeren. Of luisteren naar de ademhaling en reageren op de ander. Met dergelijke oefeningen begint Circle Mirror Transformation. Vijf mensen rennen kriskras door elkaar of liggen verspreid op de vloer en moeten, zonder elkaar te zien, gaan tellen. Zodra twee tegelijk hetzelfde cijfer zeggen, moeten ze opnieuw beginnen. Waarom eigenlijk, vraagt Lauren, de jongste van de groep halverwege. Daar komt geen bevredigend antwoord op. Zo leer je toneelspelen, krijgt ze te horen.
Met aan klein groepje mensen aan de slag
Docent Marty leidt de groep. Waarschijnlijk heeft zij zelf niet meer dan een paar van die cursussen gedaan en voelt ze zich nu goed genoeg om in een buurthuis met aan klein groepje mensen aan de slag te gaan. Haar eigen partner James zit erbij, het zestienjarige meisje Lauren dat graag wil leren acteren, de net gescheiden meubelmaker Schultz en een voormalige actrice Eliza die pas in deze buurt is komen wonen.
Zonder het kennelijk goed te beseffen laat Marty de deelnemers spelletjes doen die meer thuishoren in een therapeutische setting. Zoals het spiegelen van elkaar. Een deelnemer probeert een van de anderen te spelen, stelt zich voor, vertelt in het kort diens levensverhaal, onthult zelfs persoonlijke gevoelens die tijdens de cursus naar boven zijn gekomen en voegt daar soms nogal ongenuanceerd een eigen oordeel aan toe.
Dat ‘spiegelen’ van elkaar kan leiden tot hevige emoties. Als James en Lauren proberen uit de beelden hoe het mis is gegaan in de vorige relatie van Eliza, kan zij zich niet meer inhouden. Ze springt ertussen en koelt haar woede op James, alsof hij echt haar ex is. In het repetitielokaal raken spel en werkelijkheid elkaar steeds meer. De gescheiden Schultz en de alleenstaande Eliza tasten elkaar voorzichtig af, krijgen iets samen en verdwijnen opgewonden samen naar de wc. De weken daarna blijkt haar liefde bekoeld en groeit de kloof tussen hen. Pas tijdens een latere oefening blijkt wat hen scheidt.
Verborgen drijfveren en verstopte emoties
De veel oudere James probeert vervolgens aandoenlijk ook aan te pappen met Eliza als zij in de put zit. Zij beseft dat niet eens. In de regie van Loek de Bakker spelen de vijf acteurs deze zoekende mensen heel zorgvuldig en transparant, zowel met hun alledaagse buitenkant als met hun verborgen drijfveren en verstopte emoties. Zoals Marisa van Eyle als Marty, die op een onbewaakt ogenblik vertelt over haar eigen nachtangst. Jip Smit loopt rond als Eliza, de meest professionele van de groep in haar maillot, maar blijkt o zo bang voor de eenzaamheid. Michiel Nooter als James lijkt de begripvolle echtgenoot, maar zoekt ook gemakkelijk zijn heil elders. De jonge en bedeesde Lauren, die eigenlijk nog niet past in deze cursus voor volwassenen, wordt goed neergezet door Sayo Cadmus. Gustav Borreman heeft als Schultz in het begin zijn trouwring nog om, maar tast snel toe als Eliza een beetje toeschietelijk wordt.
Marty laat tegen het einde iedereen op papiertjes hun grootste geheimen noteren, ook weer als een oefening. Die worden dan door anderen voorgelezen. Ze blijken verborgen levenswonden open te krabben. Iemand is waarschijnlijk door haar vader misbruikt. Een ander bekent niet van een pornoverslaving op internet af te kunnen komen. Spel en werkelijkheid snijden door elkaar. Wat is spel en wat is echt, vraagt Lauren zich af als ze zich voorstelt hoe ze over tien jaar op deze tijd zal terugkijken.
De voorstelling duurt ruim twee uur zonder pauze, maar blijft door het subtiele spel voortdurend spannend. De stiltes zijn soms even veelzeggend als de tekst.
Circle Mirror Transformation, een productie van Toneelschuur Haarlem, is onder meer nog te zien op vrijdag 30 mei 2025 in de Verkadefabriek in ’s-Hertogenbosch en op 4 juni in het Chassé Theater in Breda.
Circle Mirror Transformation. Tekst: Annie Baker. Vertaling Ariane Schluter. Regie: Loek de Bakker. Spel: Gustav Borreman, Sayo Cadmus, Marisa van Eyle, Michiel Nooter, Jip Smit. Toneelschuurproducties. Gezien: Bellevue Amsterdam, 29 april 2025.
www.toneelschuurproducties.nl/circle-mirror
Lees meer over de Toneelschuur op Brabant Cultureel
© Brabant Cultureel 2025