Verlangens, bekeken en begeerd willen worden. Waar ligt de grens tussen een onschuldig spel en het moment waarop je geen keuze meer hebt om mee te spelen? De voorstelling ‘F*ck Lolita’ van Het Zuidelijk Toneel geeft jonge vrouwen stem en tanden en zet heldere regels neer voor iedereen die mee denkt te willen spelen.
door Evy Lasschuit • scènefoto’s > Sofie Knijff
Terwijl de stad langzaam oranje kleurt in aanloop naar Koningsnacht gaat de nieuwste voorstelling ‘F*ck Lolita’ van Het Zuidelijk Toneel in première. Regisseur Silke van Kamp en schrijfster Annet Bremen pakken Vladimir Nabokovs Lolita uit 1955 stevig bij de lurven, de bekende roman waarin een volwassen man, Humbert Humbert, zijn obsessie voor een twaalfjarig meisje romantiseert en haar misbruikt.
In de roman lezen we zijn pleidooi: hoe zij hém zou hebben verleid. In ‘F*ck Lolita’ is het háár beurt om zijn schuld en schaamte zichtbaar te maken. Op een Frans chanson danst Dolores Haze. Een hartjesbril, twee staartjes, een opwaaiend rokje, ze is niet te missen. In het midden van de zaal ligt een donzen nest van nepbont, met daarin een roze wollen deken. De vierde wand en deze zoete verbeelding worden direct bij de eerste zinnen doorbroken. Het roze jurkje wordt uitgetrapt en Dolores (Keja Klaasje Kwestro) rent zelfs nog even het toneel af om te controleren of de deur op slot zit.
We volgen het verhaal vanuit het perspectief van de twaalfjarige Lolita. We worden uitgenodigd om naar haar te kijken, haar te volgen. Vol cynisme schetst zij haar eigen identiteit: het merk dat wij van haar hebben gemaakt. ‘Zet Lolita in je titel en het publiek stroomt binnen.’ Het boek van Nabokov was een bestseller en is wereldwijd bekend.
Een personage zonder uitweg
Keja Klaasje Kwestro speelt Lolita fantastisch. Ze verdwijnt in haar eigen gedachten en staat dan weer volledig in contact met het publiek. Soms is ze een verlangend, onbezonnen kind; dan weer een personage zonder uitweg. Humbert Humbert, de man die Lolita uiteindelijk zal verkrachten en kidnappen, staat leunend tegen een muur. De hele voorstelling blijft hij een schim. Niet gewenst in de ruimte, maar onlosmakelijk verbonden met haar in dit verhaal. Door Humbert monddood te maken, krijgt Dolores de ruimte om via haar herinneringen het verhaal te schetsen.
Dat Lolita zelf verlangens had die meespeelden in het verhaal, wordt duidelijk neergezet. Zij verlangt ernaar gezien en gevoeld te worden. We maken haar mee vanaf haar vierde levensjaar. Toen zocht ze al aanraking op. En later, als puber, vertelt ze: ‘Ik tongde de hele zomer op zomerkamp.’
Haar vader is net overleden wanneer Humbert Humbert als huurder bij haar en haar moeder intrekt. De kille band met haar moeder, gecombineerd met haar gierende hormonen, maakt het begrijpelijk dat zij hunkert naar aandacht. Maar: gezien willen worden, is geen uitnodiging tot aanraking, toch?
Het eindeloos bevragen
Daar begint de bevraging. Wie is er schuldig aan het vergrijp van de Europese hoogleraar op het twaalfjarige meisje? Wij, het publiek, zijn de jury, net zoals de lezers van Nabokovs roman dat waren. Lolita haalt de belangrijke momenten van vóór de eerste vergrijping terug. Wat gebeurde er nu echt? ‘Ging ik echt op je schoot zitten?’ ‘Ik weiger te zeggen dat ik op je schoot ging zitten.’ Het doet denken aan het ondervragingsprotocol na een aanranding of verkrachting: het eindeloos bevragen van de ontwikkeling van een situatie.
Zij springt gefrustreerd van gedachte naar gedachte. Hij blijft kalm, stil, kijkend. Zijn zwijgende aanwezigheid werkt verstikkend. Soms pakt zij de regie: ‘Ga zitten.’ Maar als publiek voel je dat haar macht over hem slechts schijn is, hij zal nooit echt helemaal verdwijnen of gehoorzamen.
De waarheid wordt glashelder
De voorstelling werkt toe naar het moment waarop Humbert Humbert Dolores ontvoert en met haar op reis gaat door Amerika. Haar moeder is inmiddels overleden, hij heeft de volledige macht over haar. Hoe zij eerst een onbevreesd kind was en toen bewust een spel speelde, wordt ze nu langzaam bewust van de kooi waarvan hij de sleutel bezit. Net als Lolita’s bewustzijn groeit ook haar kostuum mee. Eerst krijgt ze longen wanneer hij haar ziet, haar personage wordt geboren. Later krijgt ze een vulva, ze wordt een begeerte. De acteurs voeren ons mee in geromantiseerde herinneringen, totdat Lolita ons telkens weer terugtrekt naar de rauwe werkelijkheid: ‘”Ik was twaalf.’
Aan het eind van de voorstelling pakt Lolita de volledige regie. ‘Het verhaal moet goed verteld worden.’ Haar verkrachting moet niet worden verdraaid met mooie woorden zoals hij dat heeft gedaan. Ze vraagt ons haar te zien terwijl hij langzaam zijn mouwen opstroopt. Deze waarheid wordt glashelder en geeft Lolita haar slotkostuum, een rode mantel met ruggengraat waarbij ze haar vrijheid terugwint, ze vlucht.
Krachtig is ook het einde waarbij Annet Bremen en Silke van Kamp Lolita een waardig einde geven. Geen dood op haar twintigste zoals origineel beschreven, maar een lang en vervuld uitgerekt leven met ijs, chocolade en een sneeuwlandschap in plaats van de verstikkende warmte uit haar jeugd.
Tegelijkertijd zal haar verhaal haar nog steeds achtervolgen door de miljoenen mensen die dit verhaal lezen, door zijn gekozen woorden. De slotzin valt en ‘F*ck Lolita’ krijgt een bijna niet ophoudend applaus. Volledig verdiend.
‘F*ck Lolita’. Door Het Zuidelijk Toneel. Regie & concept: Silke van Kamp. Tekst: Annet Bremen. Spel: Keja Klaasje Kwestro en Joep van der Geest. Gezien: première De Nieuwe Vorst, Tilburg, 25 april 2025.
De voorstelling is in mei nog te zien in onder meer Utrecht, Rotterdam en Amsterdam en komt het nieuwe seizoen in de Brabantse theaters.
Meer over Het Zuidelijk Toneel op Brabant Cultureel
Evy Lasschuit is zelfstandig theatermaker en regisseur. Ze is afgestudeerd als docerend theatermaker aan Fontys Academy of Music and Performing Arts.
© Brabant Cultureel 2025
Goed en met kennis van zaken geschreven recensie, Evy, dit smaakt naar meer!!!