column door JACE van de Ven •
Samen met Jan Wirken, oud-directeur van Fontys Hogeschool voor de Kunsten-Conservatorium, ga ik nog eens terug naar de zangpedagogen Harry Ruijl en Edward Hoepelman, zangdocenten die kunnen terugkijken op een geweldige carrière waarin zij tientallen studenten hoog in de wereld van musical, opera en zangkunst hebben afgeleverd. Uiteraard gaat het nu ook over zangopleidingen.
Behalve partners zijn Edward en Harry ook ‘sparring partners’. Ze hebben veel gediscussieerd over hoe een zangopleiding moet zijn. Dat resulteerde allereerst in het opzetten van de MAF (MusicAllFactory) als onderdeel van het Faktorium Tilburg. Dat is een vierjarige deeltijd-musicalopleiding op hoog niveau. Daarnaast werd op een bepaald moment ook een opleiding voor leerlingen van middelbare schoolleeftijd opgezet: de MAF Jongeren. Inmiddels hebben die beide opleidingen ook weer ‘kinderen’ gekregen, dit alles vanuit de visie gelijk vanaf het begin goed opgezette trajecten aan te bieden, zodat die tevens kunnen functioneren als vooropleiding voor een latere vakstudie.
“Ik sta er als zangdocent niet voor mezelf,
maar voor degene die goed wil leren zingen.”
Wat die vakstudie betreft: reeds kort na het opzetten van de MAF werd Edward door het Fontys Conservatorium gevraagd om daar samen met anderen een afdeling muziektheater op te zetten, welke afdeling na een aantal jaren opgesplitst werd tussen muziektheater regulier en muziektheater klassiek. Harry Ruijl: “Wij zagen in dat zich ook best veel studenten aanmeldden wier stem duidelijk een klassieke manier van zingen nodig had. Voor deze studenten wilden we een eigen, toegespitste afdeling inrichten. We vonden dat je binnen beide afdelingen niet alleen moest zingen, maar ook spelen en dansen, conform de eisen van het toekomstige werkveld als performer.” Het examen daarvan was dan ook geen recital, maar een performance en in de hogere studiejaren werden er producties gemaakt. Het werkte: Tal van afgestudeerden konden onmiddellijk terecht bij gerenommeerde gezelschappen – vooral in Duitsland en Oostenrijk.
Wat hun geheim is? “We hebben geen geheimen, hooguit enkele voorwaarden. Bijvoorbeeld dat een zangles altijd een positieve ervaring moet zijn. Dat wil overigens niet zeggen dat zanglessen niet af en toe zeer confronterend zijn en er tranen vloeien! We vinden dat je als docent altijd bereikbaar moet zijn voor je studenten. Geef ze zelfvertrouwen en trek ze uit de penarie als dat nodig is. Creëer een meester-gezel-situatie waarin je samen probeert de droom van de leerling waar te maken. En dat passie de leidraad is.”
“We hebben geen geheimen, hooguit enkele voorwaarden.”
Die passie botste nogal eens met de functionele praktische invulling die een schoolbestuur nastreeft. Daar zit duidelijk wat oud zeer. Harry: “Passie houdt ook in dat je een visie hebt op het ambacht. Veranderingen komen vaak uit een hoek waar ze die visie op dat ambacht niet hebben en ook niet kunnen/moeten hebben. Het is belangrijk dat beide partijen elkaar in die gescheiden opdracht erkennen en respecteren. Dan kun je tot elkaar komen.” Hij doelt waarschijnlijk op het afschaffen van de richting Muziektheater Klassiek op het Fontys Conservatorium dat ook ineens geen conservatorium meer mocht heten, maar AMPA werd, Academy for Music and Performing Arts. Er gaan overigens geruchten dat de naam conservatorium terugkomt, omdat velen niet begrijpen dat AMPA een conservatorium is.
“Een zangles moet altijd een positieve ervaring zijn.”
Dat wil overigens niet zeggen dat zanglessen niet af en toe zeer confronterend zijn en er tranen vloeien!
Er is nog over nagedacht om de diverse opleidingen binnen de Fontys Academy of the Arts, waarin studenten muzikaal met hun stem bezig zijn, te ontschotten en te streven naar een ‘algemene zangafdeling’ waarin studenten ‘open’ zouden binnenkomen en na een algemene inleidende vorming zouden kunnen kiezen voor een gerichte opleiding, passend bij hun stemmogelijkheden en hun artistieke aspiraties. Die gedachten zijn echter nooit tot een praktische invulling gekomen.
Edward Hoepelman hield zijn methode van lesgeven naast Fontys in eigen hand door samen met drie oud-leerlingen, Katrien Verheijden, Ivar Costenoble en Ingrid Zeegers, A Way of Singing te beginnen. Zij geven workshops en masterclasses door heel Europa. Zo gauw er data bekend gemaakt worden, zijn ze binnen no-time volgeboekt. “A Way of Singing; ik heb voor die naam gekozen, omdat ik niet geloof in dé manier van zingen”, legt hij uit. Aan zangers die bij hem op les komen, zegt hij vaak: “Schrijf je ultieme droom maar eens op. Dan weet ik wat iemand zijn passie is. Het is de passie waar het om gaat.”
“Een zanger is zijn eigen instrument, dat is zo delicaat.”
Harry Ruijl is het niet met hem oneens, maar drukt zich iets gematigder uit. “Waarom doe je dit vak eigenlijk?”, peinst hij. “Bij mij was en is het tot op de dag van vandaag omdat Schubert en Mozart me zo ontroerden. Alles begon met de droom om die muziek als zanger te zingen, niet om pedagoog te worden.” Maar gaandeweg heeft hij net als Edward het docentschap omarmd en is hij dat als een grotere en juistere uitdaging gaan zien.
“Ik sta er als zangdocent niet voor mezelf, maar voor degene die goed wil leren zingen. Een zanger is zijn eigen instrument, dat is zo delicaat. Er is een waanzinnige harmonie van spiertjes die moeten samenwerken. Het is het verhaal van de duizendpoot: welk pootje plaats je het eerst. Dat stemmetje is maar een deel van het geheel. Het gaat om die hele persoon. En die persoon moet zich vol vertrouwen durven openen.”
“Meehelpen om dat op te bouwen, daar gaat het om”, besluit Edward.
Lees hier deel 1 van de column
De passie van Edward Hoepelman en Harry Ruijl, zangpedagogen
Meer informatie: Edward Hoepelman / A Way of Singing en Harry Ruijl
Lees hier andere columns van JACE van de Ven op Brabant Cultureel
© Brabant Cultureel 2025
Reacties (1)