column (+ beeld) door Arnold Verplancke •
Wat een leuk idee. Stenografie is ooit bedacht om snel aantekeningen te maken en haastig te notuleren. Nu kan iedereen alles opnemen op een mobieltje en blijft het snelschrift nutteloos achter. Als een soort geheimschrift van een vorige generatie. Esther Hovers biedt het een nieuw leven in haar ‘Shorthand poetry’. Zij ontdoet steno van het jachtige en preekt de rust en stilte met de symbolen van weleer.
Haar kleine expositie is te vinden bij Pennings Foundation in Eindhoven, op de zogenaamde Talentwall die is bedoeld voor onderzoek en experiment. Hovers heeft weliswaar fotografie gestudeerd en zich eerder beziggehouden met technologie en efficiëncy. Nu zoekt ze juist het tegenovergestelde in het handwerk van de stenografie, als een soort tegengif. Recent was zij artist-in-residence in een grafische werkplaats waar ze is gaan zeefdrukken op textiel. Tegelijk leerde ze steno uit oude bibliotheekboeken.
Gedichten over het onthaasten
Haar gedichten gaan over het onthaasten, over tijd en rust. Die teksten kalligrafeert ze in steno, een traag proces, en zeefdrukt ze vervolgens op textiel. ‘Eigenlijk een heel primitieve printtechniek, maar daar wordt het juist heel mooi van, vind ik. Hier staat bijvoorbeeld Tijd verglijdt.’ Ze wijst naar wat ‘krabbels’ op de muur linksonder, dezelfde tekens overigens op het envelopje waar haar visitekaartje in zit.
Ik heb zelf in de jaren zestig een cursus stenografie gevolgd en zelfs een diploma behaald. Maar ik heb het nooit in de praktijk toegepast en moet bekennen dat ik er ook geen letter meer van kan lezen. Stenografie bestaat eigenlijk uit gemakkelijke haaltjes en tekentjes en ook uit afkortingen. Zo kan een enkele pennenstreek een heel woord betekenen. Esther Hovers gebruikt overigens niet altijd die afkortingen, omdat ze de meer uitgeschreven woorden in stenografie mooier vindt. ‘Shorthand’ wordt bij haar dan toch een beetje ‘Longhand’.
Een proces dat heel veel rust vraagt
Hovers heeft twee jaar lang Chinese kalligrafielessen gevolgd. ‘Ik kalligrafeerde deze teksten ook met Chinese inkt op rijstpapier. Die fotografeer ik en vervolgens ga ik ze zeefdrukken. Dat is een proces dat heel veel rust vraagt. Kalligrafie probeer je wel in één vloeiende beweging te doen. Het is inkt dus je kunt het niet meer uitgummen. Daar is echt rust voor nodig die helemaal niet bij steno past. En dat vond ik leuk,’ lacht ze.
De drie teksten op de muur betekenen van links naar rechts:
Hoeveel denken we na
over een simpel gegeven
als het verstrijken van tijd?
Leve de vertraging.
Tijd verglijdt.
Leef nu.
Heb lief.
Doe alles langzaam.
Poets je tanden.
Drink je koffie.
Denk na over de kleur van je sokken.
Of het weer deze ochtend.
Zing een liedje.
Kijk naar de vogels.
Wees langzaam.
Ze wijst aan wat er geborduurd staat onder het beeld van een slapende vrouw:
Rust omdat je mens bent.
Het hoeft niet verdiend te worden.
Ook niet benut te worden.
Wie rust, vindt verbinding met anderen.
Met onszelf.
Verbinding tussen lichaam en geest.
Tussen hart en hoofd.
Handen en brein.
Neem rust.
Ontmoeting in Teheran
Natuurlijk gaat elke vergelijking mank. Maar Hovers en haar werk doen me weer even denken aan een ontmoeting in Teheran van inmiddels twaalf jaar geleden. Een vriend nam ons mee naar het huis van een kunstenares Farnaz Jahanbin. Zij maakte toen schilderijen geïnspireerd op Perzische lettertekens en eeuwenoude kalligrafie, met ook dat zwierige handschrift.
Jahanbin zong ook heel mooi, maar ze mocht in haar strenge thuisland alleen optreden voor vrouwen, niet voor een gemengd publiek. Dat weigerde ze. Ze exposeerde soms al in het buitenland, toen in Dubai en Londen, waar ze dan ook wel optrad. Inmiddels hebben meer galeries wereldwijd werk van haar, begrijp ik. Haar nieuwere schilderijen zien er abstracter uit. Ze zingt vaak tijdens het schilderen en noemt het daarom een soort actionpainting.
Het werk van Esther Hovers is nog te zien bij Pennings Foundation tot en met 19 juli 2025.
Over Farnaz Jahanbin: farnazjahanbinart.com
Meer columns van Arnold Verplancke op Brabant Cultureel
© Brabant Cultureel 2025