In Het Noordbrabants Museum in ’s-Hertogenbosch is de tentoonstelling ‘Doorzetters’ te zien. Daarin kijken de bezoekers via kunst naar sport. Het is een lichtvoetige expositie waarin de bezoeker ook aan het werk kan, als hij dat wil. Sommige keuzes zijn wat geforceerd.
door Henk van Weert
De expositiezaal heeft meer weg van een sportschool dan van een statige kunsttempel. Bij het betreden schreeuwt Yves Kleinachtig blauw je tegemoet. Tussen de kunstwerken staan en hangen allerlei sporttoestellen, deze keer niet gemaakt door Janssen-Fritsen, maar door de timmerploeg, van glimmend, mooi grenenhout. Een schoolklas kinderen maakt volop gebruik van die toestellen. Hoezo verplicht naar kunst kijken?
Overeenkomsten in stijl en bewegen
Het is de bedoeling dat we zien hoe kunst en sport elkaar raken, uitdagen en versterken. Hoe sport en kunst in elkaar overvloeien. Bezoekers mogen de toestellen gebruiken. Er zijn in het verleden wel meer pogingen gewaagd om sporter en kunstenaar met elkaar te vergelijken. In de documentaire ‘Schijnbewegingen’ (1988) bijvoorbeeld zagen we de overeenkomsten in stijl en bewegen tussen Ajax-spits Marco van Basten en danser Clint Farha.
In ‘Doorzetters’ is een ander voorbeeld te zien, maar dan verenigd in één persoon. Op oude tv-beelden zien we een foutloze brugoefening van de destijds fameuze Roemeense turnster Nadia Comaneci. Omdat we niet in een turnhal zijn, maar in een expositiezaal, gaan we onwillekeurig anders kijken. Natuurlijk, geweldige sportieve prestatie, maar wat een gratie ook en wat een balletachtige allure. Zo verandert Comaneci in onze beleving voor even in een balletdanseres.
De tentoonstelling is niet bepaald een dichtgetimmerd, coherent en zwaar geheel, maar meer een verzameling van losse fragmenten die allemaal iets over het thema zeggen, al moet je de relatie er soms even zelf bij zoeken. Heel expliciet en verrassend wordt het in de video ‘Art But Make It Sports’ van de Amerikaan LJ Rader. Hij kijkt naar sportwedstrijden, pikt daar beeldfragmenten uit en koppelt die aan details uit klassieke kunstwerken. Rader laat verbluffende overeenkomsten zien. Zijn video is maar een klein onderdeel van ‘Doorzetters’, maar aangenaam om naar te kijken. Op You Tube is niet direct deze video terug te vinden, maar wel een uitleg van Rader met een aantal voorbeelden van zijn aanpak.
Het toestel vervreemd van zijn functie
Zo valt er meer te grasduinen. Stefan Peters toont drie schilderijen met daarop roeispanen, een bok (niet het dier, maar het toestel) en klimgrepen. De voorwerpen zijn gesitueerd in theaterachtige omgevingen, in een mooi groen dat je nooit ziet in topsporthallen. Zo vervreemdt hij het toestel van zijn functie.
Een leuk onderdeel is ook een oud stukje Jiskefet, waarin de heren op een bizarre manier Engelse sporten uitbeelden. Komisch, maar typisch ook zo’n los fragment, waaruit ‘Doorzetters’ is opgetrokken. Dat geldt ook voor een schilderij van huiskunstenaar Jan Sluijters, ‘De Bokser Rolf’ uit 1918. Het intense schilderij lijkt er met de haren bijgesleept en hangt er dus wat verloren bij tussen al die lichtvoetige video’s en foto’s.
De relatie met het thema van de expositie is helemaal zoek in de foto ‘Sprong in de leegte’ van de Franse kunstenaar Yves Klein, meer bekend van zijn kenmerkende blauwe doeken. De foto toont Klein (1928-1962) die vanaf de dakgoot van zijn woning naar beneden springt. Al zwevend en op weg naar het harde asfalt van de straat verkent hij het niets, is de gedachte achter het beeld. In werkelijkheid werd hij opgevangen met behulp van een net. De foto is een trucage. Knap voor die tijd, maar wat heeft dit beeld met sport te maken?
Treurige waanzin
Bezoekers zullen vast worden getroffen door drie foto’s van de Iraanse fotograaf Ebrahim Noroozi van persbureau AP. Hij fotografeerde Afghaanse sportvrouwen in hun geliefde uitrusting. De foto die het meest in het oog springt, is het beeld van een vrouwelijk voetbalelftal dat volledig gehuld gaat in boerka’s. Opmerkelijke, treurige waanzin. Op een andere foto zien we een vrouw in een boerka met een cricketbat en op de derde is een skateboard het hulpmiddel van een spel dat niet mag worden gespeeld. Sport gaat over de kracht van het lichaam, maar hier mogen die lichamen niet eens worden getoond. Op een van de foto’s zien we nog een stukje blote enkel, maar dat zal inmiddels ook wel verboden zijn in Afghanistan.
Het museum heeft een uitgebreid nevenprogramma naast de expositie opgezet, iets wat de laatste jaren vaker gebeurt. Er staan onder meer een bootcamp, sportclinics en een verdiepende avond over sport en identiteit op het programma. Ook worden er echte doorzetters verkozen, waarvoor nominaties konden worden ingediend.
Volgens een woordvoerder van het museum is de respons op zulke nevenactiviteiten zeer positief. Rond de expositie ‘Imagine Home’ vorig jaar bijvoorbeeld liep het project De Huiskamer waar bijzondere verhalen werden gedeeld. Het museum ziet daarin een vorm van co-creatie, waarin de museumleiding in gesprek kan komen met bezoekers.
‘Doorzetters’, tot en met 29 juni 2025 in Het Noordbrabants Museum, ’s-Hertogenbosch.
LJ Rader op instagram > artbutmakeitsports
Meer over Het Noordbrabants Museum op Brabant Cultureel
© Brabant Cultureel 2025