Sorrentino regisseert met Parthenope opnieuw een sociaal spektakel

‘Parthenope’ is de jongste film uit 2024 van regisseur Paolo Sorrentino over een stad, een bloedmooie vrouw en een schrijver. Deze zelfde verhaallijnen kwamen in 2013 ook in meerdere of mindere maten voor in zijn veelbekroonde film ‘La grande belleza’ (de grote schoonheid). De première van ‘Parthenope’ kreeg bij het filmfestival van Cannes een langdurige staande ovatie en de film is genomineerd voor een Gouden Palm.

door Carina van der Walt

De stijl van de vijfenvijftigjarige Italiaanse filmregisseur Paolo Sorrentino uit Napels is extravagant. Sinds eind februari – nota bene tijdens carnaval en daarna – kunnen Noord-Brabanders weer van dergelijke extravagantie in de filmzaal en op straat genieten. Hier en nu is het de tijd voor een oude traditie met een sterk religieuze onderstroming. Traditie en religie vormen twee elementen die ook onontkoombaar zijn ingebed in de bredere Italiaanse cultuur.

De koets dient als een verleidingskamer

Carnaval is net als in Sorrentino’s schouwspel een tijd van uit je dak gaan. Een tijd die in Lampegat, Kielegat, Oeteldonk, Kruikenstad en Kattenmeppersstad wordt begeleid door optochten met praalwagens. De film ‘Parthenope’ eindigt met een feestbus waarin de liefde voor Napels luidruchtig wordt bezongen. Maar er is méér. In een van de eerste scenes van ‘Parthenope’ wordt een koets bezorgd bij een vooraanstaande familie in Napels, als een cadeau voor de geboorte van het meisje Parthenope (vertolkt door Celeste Dalla Porta). 
Die koets dient later als een verleidingskamer voor de achttienjarige Parthenope. Haar aanbidder kan er alleen maar omheen lopen om uit verschillende hoeken naar haar te kunnen kijken. Eenzelfde type koets wordt later als lijkwagen gebruikt voor haar broer Raimondo die sinds zijn kindertijd een fascinatie met hun eigen bijzondere familiestuk vertoont. Pret kan zomaar omslaan in verdriet, ook in vooraanstaande families.

‘Parthenope’ is Sorrentino’s ode aan Napels zoals ‘La grande bellezza’ zijn ode was aan Rome. In ‘Parthenope’ is de azuurblauwe zee waaruit het hoofdkarakter is geboren nooit ver weg, met uitzichten vanaf het balkon op roeiers, veerboten en zonsondergangen. Een grote golf staat symbool voor de innerlijke wroeging en het verdriet van een afgewezen geliefde. In de openingsscene stapt een druipnatte vrouw onder ritmisch handengeklap uit het water. In de achtergrond zien we Napels. De stad ontvouwt zich in drukke steegjes, marmeren pleinen en grote zwembaden. Vanaf een klassiek terras met uitzicht op de Baai van Napels zijn schilderachtige tonelen gefilmd.

Verkeerde vraag

Parthenope is een intelligente vrouw die haar eigen weg weet te gaan. Bewondering wimpelt ze vaak af met treffende oneliners. Wanneer haar oom speels vraagt of zij met hem zou trouwen als hij veertig jaar jonger was, reageert ze snel met: ‘Verkeerde vraag. Als ik veertig jaar ouder was, zou u dan met mij trouwen?’ Op de vraag van de schrijver of ze bewust is van de ontregeling die haar schoonheid veroorzaakt antwoordt ze: ‘Ik begin het te vermoeden.’ Aan een type maffiabaas die haar op zijn motor naar een armoedig deel van de stad meeneemt, zegt ze: ‘Ik weet niets, maar alles bevalt me.’ De lange-termijn verwachtingen van haar geliefde ten aanzien van een vaste relatie ontloopt ze met: ‘Omdat ik maar een jeugdliefde ben. En dat soort liefde stelt niets voor’, en ook op zijn verwijt: ‘Mijn naam is Parthenope, ik ben nooit beschaamd.’

Haar onbeschaamdheid en de nadruk op haar taal als uitdrukking van intelligentie herinnert aan Bella Baxter in de film ‘Poor Things’ uit 2023 van de Griekse regisseur Yorgos Lanthimos. Daarin gaat het meer om Bella’s onvoorstelbare taalontwikkeling in haar babybrein. Maar in beide films komen de hoofdkarakters razendsnel uit bij de essentie van de dingen die hen omringen. In ‘Poor Things’ is Bella het uit de hand gelopen product van een professor die een breinimplantatie bij haar uitvoert. In ‘Parthenope’ blijft het uit de hand gelopen experiment van Parthenopes professor grotendeels uit zicht. Zijn zoon die hij uit zout en water heeft gemaakt is een nog gruwelijker, wezenlozer en veel grotesker gezicht dan Charlie, hoofdkarakter in ‘The Whale’ uit 2022 van die Amerikaanse filmregisseur Darren Aronofsky.

Oudere mannen

Parthenope wordt als een magneet aangetrokken door oudere mannen: een bisschop die zijn haar verft en een professor die haar essay verscheurt maar haar toch laat slagen en haar helpt aan een baan, want ‘antropologie is zien’ en ‘zien’ kan Parthenope uitstekend. De rol van acteur Gary Oldman is geïnspireerd op de Amerikaanse kortverhaalschrijver John Cheever. In ‘Parthenope’ is Oldman een nevenkarakter met een geheim. In ‘La grande belleza’ is de hoofdpersoon Jep Gambardella, een schrijver die op vijfenzestig jarige leeftijd een leven lang heeft geteerd op één enkele bekroonde roman uit zijn jeugd en die gedesillusioneerd door het nachtleven van Rome zwerft.

De keuze van Sorrentino voor de Amerikaanse Cheever (1912-1982) als alcoholistische schrijver is een schot in de roos. Persoonlijke ervaring met alcoholisme zoals dat van Cheever heeft Oldman volop. In de scene waarin Parthenope bij hem op bezoek is, staan de drankflessen uitgestald op de vensterbank. Hij is gevleid door haar aanwezigheid, maar hij durft niet met haar de liefde te bedrijven, want hij valt eigenlijk op mannen. Zijn melancholie vindt gestalte in een enkele goed gefilmde traan.

Taboe op homoseksualiteit

In samenlevingen waar homoseksualiteit misschien nog een taboe is en met een bevolking die onderhuids trouw blijft aan christelijke tradities, kan de kijker alleen maar raden dat Parthenopes broer misschien homoseksueel was en daarom zelfmoord heeft gepleegd. Het is bekend dat de stad Napels in het zuiden van Italië bijzonder crimineel en gewelddadig is, maar ook religieus. Deze complexiteit weet Sorrentino als geen ander in zowel de stad als de vrouw en de schrijver vast te leggen in een sociaal spektakel. Wie graag wordt meegesleurd door extravagantie mag deze film niet missen.

‘Parthenope’ van Paolo Sorrentino is te zien in NatLab in Eindhoven, Cinecitta in Tilburg, Chassé in Breda, de Verkadefabriek in ’s-Hertogenbosch en de Cacaofabriek in Helmond.

© Brabant Cultureel 2025

Meer over film op Brabant Cultureel