Onlangs verscheen ‘Narco’s in Nederland’ van Jan Meeus, een onthullend boek over de drugscriminaliteit. Hij is goed ingevoerd en laat zien dat ‘de Randstad’ een blinde vlek heeft voor de situatie in Brabant en de verwevenheid met het grotere, Nederlandse plaatje. Alex van Dongen, auteur van een boek over de Tilburgse Peaky Blinders, bespreekt het boek van Meeus.
door Alex van Dongen
Jan Meeus (Made 1965) is misdaadjournalist bij NRC Handelsblad. Zijn nieuwe boek, Narco’s in Nederland. Van Brabantse pillenboeren tot internationale cocaïnesmokkelaars gaat over de opkomst van de synthetische drugsindustrie en de samenwerking hierin tussen Noord-Brabantse en Amsterdamse criminelen. Het verbaast hem dat Brabantse criminelen uit de landelijke publiciteit weten te blijven, ondanks het feit dat zij rond de eeuwwisseling vijfenzeventig procent van de mondiale Xtc-markt bedienen en er ook grof geweld plaatsvindt.
Drievoudige moord in 2000
De aandacht van de landelijke media en opsporingsdiensten gaat vooral uit naar de Amsterdamse onderwereld, hoewel beide werelden niet los van elkaar staan. Dit illustreert Meeus onder meer aan de hand van de drievoudige moord in 2000 op Piet, Ria en Sjef Verhagen in Tilburg. Een dag na deze drievoudige moord werd de bekende Amsterdamse crimineel Jan Femer vermoord. Piet Verhagen en Jan Femer waren volgens Meeus bevriend. Twee jaar voor hun eigen liquidatie droegen zij samen nog de kist van een ander vermoord kopstuk uit de Brabantse onderwereld. Tweeënhalf jaar na de moorden op Femer en Verhagen lekt een interne presentatie van de politie uit. Hierin staan verschillende scenario’s uitgeschreven over de mogelijke achtergrond van deze moorden.
Janus Verhagen (1946), broer van de geliquideerde Piet en Sjef, werkte mee aan mijn in 2022 verschenen boek, De Tilburgse Peaky Blinders. Vier generaties smokkelaars ‘Kwak’ Verhagen. Hij wilde niet dat in dat boek werd gespeculeerd over de moord op zijn broers. Toen ik Janus vroeg wat hij vond van het boek van Meeus, was zijn antwoord kort: “Speculeren doe je op de beurs en niet over mensen. Verder oud nieuws.”
Om verbanden te kunnen leggen tussen de Brabantse en Amsterdamse onderwereld en conflicten in de onderwereld te duiden, gebruikt Meeus in zijn boek de verschillende scenario’s zoals die zijn geschetst door de politie. Het risico hiervan is dat dit kan leiden tot het verspreiden van onjuiste of onvolledige informatie. Een scenario is geen bewijs, maar het kan wel als zodanig worden opgepakt. Overigens is Meeus’ boek voor minder ingewijden beslist geen oud nieuws.
‘Ze schreeuwen alleen maar’
Meeus beschrijft de levensloop van enkele bekende Amsterdamse en Noord-Brabantse criminelen. Op heldere wijze maakt hij duidelijk hoe criminelen uit de hoofdstad en de zuidelijke provincie samenwerken. De aard van deze ‘vriendschappen’ wordt in het boek niet prijsgegeven. In dat opzicht is Janus van Wesenbeeck, wiens leven de basis vormt voor de populaire Netflix series ‘Undercover’ en ‘Ferry’, in het boek Drugsbaron uit 2024 hier duidelijker over. Van Wesenbeeck doet liever geen zaken met mensen uit Amsterdam: ‘Ze schreeuwen alleen maar … Amsterdammers hebben vooral heel veel praatjes…” Dat ze naar Brabant komen als ze ‘iets’ nodig hebben, bevestigt ook Van Wesenbeeck. Overigens is dit geen nieuw fenomeen. In het boek over de familiegeschiedenis van Verhagen komt al ter sprake dat smokkelaars uit de Randstad naar Brabant komen om smokkelwaar in te kopen. Dat was al zo in een tijd ver voordat drugs hun intrede deden.
In Meeus’ boek wordt uitgelegd hoe winsten uit de Xtc-handel zijn gebruikt om te investeren in cocaïnetransporten. Hij stelt zelfs dat de opkomst van de synthetische drugsindustrie de basis heeft gelegd voor de betrokkenheid van Nederlanders bij de cocaïnehandel: ‘Door de prijsstijging van precursoren [chemische stof, red.] in 2005 valt er met Xtc minder te verdienen. Een van de manieren om de kosten te drukken is om samen met Xtc ook cocaïne te gaan smokkelen… Het leidt tot nieuwe samenwerkingsverbanden van groepen die zich daarvoor met een product bezighielden.’
Colombiaanse drugsbaronnen
Meeus vergeet hierbij te bespreken dat de Nederlandse cocaïnesmokkel al in 1980 een boost kreeg nadat criminelen met ondernemersgeest contact legden met Surinaamse sergeants die na de coup in Suriname op hun beurt contact hadden gelegd met Colombiaanse drugsbaronnen. De commissie Van Traa benoemt dat in 1994 in Nederland al veel meer cocaïne, cannabis en amfetamine in beslag wordt genomen dan in landen als Frankrijk, Duitsland, België en Spanje.
En ook toen al speelde Noord-Brabant een rol. Zo noemt Ruud Weijenburg, die in de jaren tachtig en negentig bij de toenmalige recherche informatiedienst op drugs zat, in zijn boek Drugs en drugsbestrijding in Nederland (1996) een zaak uit 1989 waarbij in een loods in het Brabantse Wouw honderd kilo cocaïne wordt aangetroffen. Toch overtuigt Meeus door een relatie te leggen tussen Xtc-winsten en de toegenomen schaalgrootte van de cocaïnehandel in het nieuwe millennium.
De kracht van het boek is de prikkelende manier waarop Meeus de levenslopen beschrijft van misdaadondernemers die de lezer al een beetje kent uit de media. Hierdoor wil je als lezer nog meer over hen te weten komen en dat lukt ook. Bovendien zijn de dwarsverbanden tussen deze hoofdrolspelers voor veel lezers nieuw. Zo is in de media al veel geschreven over misdaadondernemers Schoofs en Soerel, maar niet over hun samenwerking.
Peerke Schoofs uit Eersel groeide als zoon van een illegale alcoholstoker uit tot een internationale drugshandelaar. Dino Soerel werd in de jaren nul van dit millennium door justitie beschouwd als ‘ongekroonde koning van de Amsterdamse onderwereld’ en werd gezien als de vermeende partner van Willem Holleeder. In het boek komen hun levensverhalen, evenals die van andere hoofdrolspelers, samen.
Rijkdom, macht, glamour en rebellie
De verhalen over macht, rijkdom, glamour en rebellie tegen de gevestigde orde spreken tot de verbeelding en velen zullen hierdoor het boek in een ruk uitlezen. De opvallende conclusie van het verhaal is de blinde vlek van de Hollandse media en opsporingsdiensten voor Noord-Brabant. Overigens hebben Brabantse misdaadverslaggevers als Hessel de Ree en René van der Lee hun pennen wel leeg geschreven over de Brabantse penoze. Tevens wordt glashelder beschreven dat verhalen uit de onderwereld geen happy end kennen. Vrienden van vroeger veranderen veelal binnen een decennium in vijanden en ondanks dat er veel geld wordt verdiend, komen sommige kopstukken uiteindelijk aan de grond te zitten.
Heeft het boek dan een waarschuwende werking? Dat is nog maar de vraag. Menig crimineel ervaart films als ‘The Godfather’ en ‘Scarface’ als verheerlijking van een leefstijl die zij omarmen, ondanks dat het ook met deze hoofdrolspelers slecht afloopt. Gelukkig zijn voor de meeste mensen de spanning en adrenaline van een verhaal voldoende en hoeven zij de avonturen niet zelf te beleven. Voor hen is dit boek zeker een aanrader.
Jan Meeus, Narco’s in Nederland. Van Brabantse pillenboeren tot internationale cocaïnesmokkelaars. Amsterdam: Nieuw Amsterdam 2024, 256 pp., ISBN 9789046833056, pb., € 21,99. Ook beschikbaar als Ebook en luisterboek.
Alex van Dongen, De Tilburgse Peaky Blinders. Vier generaties smokkelaars ‘Kwak’ Verhagen. Tilburg & Woudrichem: Zuidelijk Historisch Contact / Pictures Publishers 2022, 190 pp., ISBN 978-94-92576-51-4, hb., € 22,50. De tweede, aangevulde herdruk verscheen in 2023, telt 204 pp. en kost € 24,95.
Alex van Dongen studeerde sociologie, is werkzaam bij Novadic-Kentron, de instelling voor verslavingszorg in Noord-Brabant, en is de auteur van De Tilburgse Peaky Blinders.
XTC-Cocaïne-Brabant-animatie > Hans Lodewijkx
Lees meer over de Brabantse smokkelcultuur op Brabant Cultureel
Jan Meeus op Facebook over zijn werk als misdaadjournalist
© Brabant Cultureel 2024