Jonge kinderen die worden vermoord. Erger is nauwelijks voor te stellen, maar het gebeurt wel. Tijdens de Tweede Wereldoorlog trof het in korte tijd enkele kinderen in Tilburg en Oisterwijk en omgeving. De dader stond in zijn omgeving bekend als ‘kindervriend’, maar was dat dus niet. Hij leefde van de leugen en bleek behoorlijk gewetenloos.
door Lauran Toorians
Tilburg 1941, een tienjarig meisje komt ’s avonds niet thuis en blijft wekenlang spoorloos tot het lijkje wordt gevonden. Twee weken na haar verdwijning, verdwijnt ook een meisje van dertien bij Oisterwijk en wordt dan al snel dood gevonden. Een verdachte is vrijwel meteen in beeld, maar de misdaden bewijzen, blijkt lastig. De man manipuleert en liegt dat het een lieve lust is. Ad van den Oord reconstrueert het gebeuren en het leven van de ‘kindervriend’.
Het boek is gruwelijker
De meeste associaties met Oisterwijk zijn positief. Natuurschoon, een gezellig dorp met horeca in alle soorten en maten en een lange traditie van toerisme en gastvrijheid. Dat er ook een keerzijde is, liet Ad van den Oord al zien in zijn boek De Gastjes waarin hij aan de hand van zijn eigen familiegeschiedenis het leven in een wijkje met paupers beschreef. Zijn jongste boek speelt deels ook in Oisterwijk en is gruwelijker. De titel De kindervriend zou ronduit cynisch zijn als het niet om een citaat gaat, uit De Telegraaf van 3 oktober 1961 die daar zelf aan toevoegde dat deze bijnaam bestond bij de ‘bittere ironie der argelozen’.
De ‘kindervriend’ waarover het boek gaat, heette Theo van Berkel. Hij werd in 1906 geboren in Uden en overleed in 1982 in Nijmegen, mogelijk als dakloze. Zesenveertig van zijn zesenzeventig levensjaren bracht hij door in gevangenissen of onder toezichtstelling. Gevangen zat hij ook in de Verenigde Staten, waar hij als kind met zijn ouders naartoe was geëmigreerd. Daar werd hij na zijn vrijlating het land uitgezet, waardoor hij vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog weer in Nederland was.
De bijnaam ‘De kindervriend’ bestond bij de bittere ironie der argelozen
Waar Van Berkel verbleef, viel hij vrouwen en jonge meisjes (soms ook jongens) lastig, al deed hij dat steeds op de innemende manier die hem de bijnaam ‘kindervriend’ opleverde. Dat daarbij soms ook kinderen verdwenen en omkwamen, drong pas langzaam door en ook toen de politie hem volop in het vizier had, bleek het leveren van onomstotelijk bewijs bijzonder lastig. Van Berkel manipuleerde alles en iedereen en verklaarde volmondig: ‘Ik leef van de leugen.’ De verklaringen die hij voor de politie en in de rechtbank aflegde, paste hij voortdurend aan, wat hem behoorlijk ongrijpbaar maakte. Desalniettemin bracht hij ongeveer de helft van zijn leven binnen gevangenismuren door.
Pas in de gevangenis een bekentenis
Ad van den Oord ontrafelt in dit boek deze geschiedenis aan de hand van archiefmateriaal van onder meer politie en justitie, krantenberichten en interviews met nabestaanden. Sommige moorden bleven onopgehelderd en onbestraft, terwijl Van Berkel ook na een veroordeling soms pas vele jaren later en in de gevangenis een bekentenis aflegde. Dat hij een psychopaat was, wordt wel duidelijk, maar zelfs met dat in acht genomen en ondanks de uitvoerige reconstructie die Van den Oord biedt, blijft het vrijwel onmogelijk te begrijpen wat deze man bewoog.
Wat ook onduidelijk blijft, en waar Van den Oord weinig woorden aan besteedt, is de vraag waar Van Berkel zijn geld vandaan haalde. Hij had – als hij vrij was – weliswaar steeds een baan, maar het inkomen daaruit kan nauwelijks toereikend zijn geweest voor het geld en de cadeautjes die hij voortdurend uitdeelde aan kinderen in zijn omgeving. En ook aan zichzelf besteedde hij veel geld, aan kleding en bijvoorbeeld een scooter, een rode Heinkel Tourist. ‘In die tijd de Rolse-Royce onder de scooters’ weet Van den Oord te melden.
Ad van den Oord, De kindervriend, de moord op twee meisjes in de Oisterwijkse bossen, 1941. Oisterwijk: Het Kwartier van Oisterwijk 2023, 120 pp, ISBN 978-90-832014-3-6, pb., € 15,00.
Uitgever Het Kwartier van Oisterwijk
Over ‘De kindervriend’ is ook een documentaire gemaakt. Bekijk hier de trailer:
Lees ook in Brabant Cultureel:
Boek ‘De Gastjes’ over de paupers van Oisterwijk ontstijgt de lokale geschiedenis
© Brabant Cultureel 2023