In de aanloop naar de verkiezingen voor Provinciale Staten zouden politici en mensen uit de cultuurwereld met elkaar in debat gaan over cultuurpolitiek. Maar van een debat was niet echt sprake. Het was een beleefd uitwisselen van standpunten. Emmanuel Naaijkens denkt met heimwee aan de tijd dat cultuur ook strijd was.
door Emmanuel Naaijkens
Maar liefst twintig partijen doen mee aan de verkiezingen van Provinciale Staten in Noord-Brabant op woensdag 15 maart 2023. Dertien lijsttrekkers waren ingegaan op de uitnodiging om woensdagavond 15 februari deel te nemen aan een verkiezingsdebat in de Tilburgse LocHal over de toekomst van kunst en cultuur in deze provincie. Vanwege een positieve coronatest moest Wil van Pinxteren, lijsttrekker van Lokaal Brabant, te elfder ure verstek laten gaan.
Dat was jammer, want Van Pinxteren is door onnavolgbare politieke verwikkelingen ongeveer een jaar lang gedeputeerde van onder meer cultuur geweest. En in die periode is hij, ondanks de ene zetel die Lokaal Brabant in de staten heeft, geweldig invloedrijk geweest. Hij heeft in die korte tijdspanne met zijn beleidsnota ‘Levendig Brabant 2030’ voor de komende jaren de lijnen uitgezet voor de ontwikkelingen op gebied van sport, cultuur, erfgoed en vrije tijd. Een nota waarin in wollig marketingproza vooral het vele moois van cultureel Noord-Brabant wordt bewierookt, maar waarin ook vanaf 2024 keiharde bezuinigingen staan ingeboekt. Voor cultuur en erfgoed gaan de budgetten met bijna de helft (!) naar beneden.
Spreektijd
Het debat zou een uitgelezen moment zijn geweest om Van Pinxteren daar eens over aan de tand te voelen. Hoewel, in de opzet van dit debat was daar nauwelijks ruimte voor. Ga maar na, dertien vertegenwoordigers van politieke partijen die allemaal hun zegje mogen doen. Daarnaast nog een tiental figuren uit de wereld van de kunst en cultuur, video introducties en een muzikaal intermezzo, allemaal samengeperst in een programma van twee uur. Je hoeft geen rekenwonder te zijn om vast te stellen dat de spreektijd voor elke deelnemer minimaal was. En dan ontbrak ook nog de BoerBurgerBeweging (slogan: ‘Iedere dag BBBeter’) die, als de peilingen het bij het rechte eind hebben, na 16 maart een stempel kan drukken op het provinciaal bestuur.
Van debat was dan ook niet of nauwelijks sprake, het was eerder een beleefd uitwisselen van standpunten. Er viel maar eenmaal een onvertogen woord toen – niet verrassend – de kandidaat van Forum voor Democratie opriep tot een migratiestop. De zaal reageerde met boegeroep, maar aan de debattafel werd vanwege het strakke schema alweer naar een ander onderwerp geschakeld. Buiten de LocHal deelden enkele demonstranten pamfletten uit waarin wordt gewaarschuwd voor het racisme van Forum. Opvallend genoeg geen woord meer over de PVV.
Verondersteld
Maar het was voor de organisatoren (KunstLoc, De Kunst van Brabant, DOC2) eigenlijk ook niet de bedoeling om er een debat van te maken. Presentator Sophie Stravens benadrukte dat ‘we toch vooral met elkaar in gesprek moeten gaan’. Dat is de makke van deze tijd. Men is zo beducht om de veronderstelde polarisatie in de samenleving verder aan te wakkeren dat politieke strijd op het scherp van de snede wordt vermeden. Zelfs de cultuursector, die een kritische houding toch in zijn DNA zou moeten hebben, laat zich daarin meeslepen.
Dat uitte zich in terugkerende woorden als: de dialoog aangaan, ontschotting, zoeken naar verbinding, elkaar vinden, met elkaar in gesprek gaan, faciliteren, bewustwording, cultureel ecosysteem. Problemen en verschillen werden in verhullende termen benoemd. Zoals deze olifant in de kamer: de komende bezuinigingen. Maar volgens de presentator zou het deze avond toch vooral om de inhoud van kunst en cultuur moeten gaan, niet het geld dat daarmee is gemoeid.
Het deed mij denken aan de oneliner waarmee Bill Clinton in 1992 de presidentverkiezingen won van George Bush: ‘It’s the economy, stupid.’ Steun van de overheid is voor de culturele sector onontbeerlijk. Daar moet je het dus juist ook over hebben in een politiek debat. Slechts enkele partijen spraken zich nadrukkelijk uit tegen de beoogde bezuinigingen zoals SP, GroenLinks en 50Plus (‘we draaien de vijftien miljoen aan bezuinigingen terug’).
Strijdcultuur
En aan het slot van de avond beloofde Ap de Vries van belangenorganisatie De Kunst van Brabant om het na de verkiezingen met ‘Den Bosch’ toch ook over het geld te gaan hebben.
Ironisch genoeg was het notabene de lijsttrekker van de PVV die zich ontpopte als iemand van de strijdcultuur. Hij plaatste vraagtekens bij elitaire cultuur zoals in zijn ogen de bouw van een nieuw Design Museum in Den Bosch (kosten 43 miljoen, waarvan de provincie ruim veertien miljoen voor haar rekening neemt), terwijl er voor gewone kunstenaars geen geld is.
Andere partijen bewezen vooral lippendienst aan het mantra ‘cultuur is belangrijk voor de samenleving’. Kunsteducatie staat bijvoorbeeld voor veel politici hoog op de agenda, maar het is ‘Den Haag’ dat voor het geld moet zorgen door kunst en cultuur op te nemen in het curriculum van het onderwijs. Geen provinciale boter bij de vis.
En zoals dat gaat als er weer bezuinigingen op stapel staan, de gaten moeten maar gevuld worden met private middelen van bedrijven en sponsoren. De VVD pleit bijvoorbeeld voor een publiek-privaat investeringsfonds. Op de klacht van ‘makers’ als Anneroos Goosen dat de cultuurpolitiek vooral wispelturig en onvoorspelbaar is en veel onzekerheid brengt, kwam nauwelijks reactie.
Buzzwoord
‘Innovatie’ was ook in de LocHal, om het eens eigentijds te zeggen, een buzzwoord. Het wordt door sommigen gezien als een alternatief voor de bezuinigingen. Het idee is: zet de natuurlijke verbeeldingskracht van kunstenaars en cultuurmakers in voor het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken zoals in de woningbouw, de zorg en de energietransitie. Met hun andere, frisse kijk kunnen zij oplossingen bewerkstelligen die mensen uit die sectoren zelf niet zien. En die sectoren moeten dan voor deze inzet een klein deel van hun budget reserveren. Dat is wellicht een sympathieke gedachte, maar de werkelijkheid is weerbarstig. Lees bijvoorbeeld het opmerkelijke artikel in NRC waarin wordt geschetst hoe de onconventionele inzet van cultuurmakers bij de rijksoverheid (budget vijfentwintig miljoen) is geëindigd in een debacle.
De gezapigheid van het cultuurdebat deed mij weemoedig terugdenken aan de tijd dat de culturele wereld het opnam tegen de gevestigde orde. Op avonden als deze knetterde en vonkte het, de discussies waren fel en partijen werden gedwongen echt positie te kiezen. Maar misschien is zo’n soort debat teveel gevraagd van KunstLoc dat tenslotte een uitvoeringsorganisatie van de provincie is. Zoals het spreekwoord zegt, bijt nooit in de hand die je voedt.
Overzicht van de cultuurstandpunten van de politieke partijen in Brabant:
Lees ook op Brabant Cultureel:
Verkiezingsdebat over de toekomst van de cultuur in Brabant: bezuinigingen?
De Kunst van Brabant heeft gemengde gevoelens bij nieuw cultuurbeleid provincie
© Brabant Cultureel 2023