De Eindhovense beeldend kunstenaar Helma Veugen heeft een fascinatie voor het landschap van de Peel. Dat vertaalt zich in abstracte schilderijen en litho’s. Zij heeft haar atelier aan huis, aan de rand van zuidoost Eindhoven. Maar het meeste werk maakt ze buiten in de natuur, in weer en wind.
door Irma van Bommel • Foto’s > Joep Eijkens
Helma Veugen (1954) heeft haar atelier in de kelder. Ze woonde met haar gezin eerst een paar huizen verderop, om de hoek, maar verhuisde naar het huidige pand vanwege de aanwezigheid van een kelder. Om toch daglicht en frisse lucht te hebben, liet ze een koekoek aanleggen waarvoor een deel van de tuin moest worden afgegraven.
Veugen groeide op in Ospel, een dorp in het Limburgse deel van de Peel. In 1971 ging zij op kamers wonen in Eindhoven om daar de opleiding aan de Grafische School te volgen. Daarna ging ze naar de Koninklijke Academie voor Kunst en Vormgeving in ’s-Hertogenbosch. Sinds haar afstuderen maakt ze abstract werk, schilderingen op papier, sinds kort ook op doek, en steendrukken.
In 1986 maakte zij speciaal voor haar ouders een olieverf op doek van een paard en wagen, naar een zwart-wit foto van haar vader uit 1940. “Hoewel ik op de academie wel naar de natuur heb leren tekenen en schilderen, ook portretten maken, had ik er nog best moeite mee, want ik werk altijd abstract.” In datzelfde jaar maakte ze een geabstraheerde inkttekening van een paard en wagen. En die gebruikte ze weer voor een prent in de expositie ‘De prent. Sleutel voor hedendaagse grafiek’ in Museum ’t Oude Slot in Veldhoven (Grafisch kunstenaars laten zich inspireren door oude volksprenten – Brabant Cultureel). In deze prent verwerkte ze ook foto’s van zichzelf, lopend in een landschap met een rol papier onder haar arm.
Zo gaat Veugen regelmatig op stap, gemiddeld eens in de week en meestal in de Peel. Haar opa had een boerderij in Ospel en hij bezat een perceeltje in de Peel waar hij turf kon steken die als brandstof diende voor de kachel. Met paard en wagen werd de turf vervoerd. Dat stukje grond is nog steeds familiebezit en Veugen ging er een keer naartoe met een boswachter. Het bleek helemaal opgenomen in het landschap. Tijdens die wandeltocht stuitte ze op een boom met een bijzondere vorm. “Vanuit de stam uitwaaierend naar links.” In 2005 begon ze de boom te tekenen, eerst op klein formaat papier, later op grote vellen. En zo ontstond haar fascinatie voor de Peel. Ze ging niet alleen met een rol papier onder haar arm op stap, maar ook met een boodschappentas aan verfbenodigdheden. En dat doet ze nog steeds.
Formaat
Zij werkt dus buiten, ‘en plein air’, weer of geen weer, maakt een abstracte weergave van de boom of de natuur, laat het papier drogen, rolt het op en gaat weer naar huis. Soms is het werk niet in één keer klaar. Dan werkt ze het in het atelier bij, om het de volgende keer weer mee te nemen naar diezelfde plek. Ook schilderen op doek doet ze in de vrije natuur. Dat doek is gespannen rond een frame van maximaal één bij één meter. Dat formaat heeft te maken met de ruimte die de auto biedt. Omdat het werk nat mee teruggaat, kan er maar één schilderij tegelijk mee.
Op een gegeven moment was de boom bezweken en tekende of schilderde ze de vermolmde boom. Maar sindsdien richt ze zich ook meer op het landschap. “Eerst was het de boom die ik wilde weergeven. Nu is het meer de sfeer die ik wil weergeven, vanuit het landschap, het weer, mijzelf.”
Toen het sneeuwde in de winter van 2021 liep Veugen vanuit huis de Stratumse Heide op met een rol papier onder de arm en met haar tas met schilderspullen. Bij een ven zocht ze een grote den op en ging eronder zitten om te werken, uit het zicht van wandelaars. Een vel papier spreidde ze uit op de sneeuw. Met acrylverf en Oost-Indische inkt ging ze te werk, terwijl sneeuwvlokken op het papier dwarrelden. Dat gaf een mooi effect.
Toeval
De werken op papier zijn anders dan de werken op doek. Op papier gebruikt ze naast acrylverf ook Oost-Indische inkt, wat voor een aquarel-effect zorgt. De schilderijen zijn kleurrijk. Hoewel het abstracte impressies van de boom of het landschap zijn, ontstaan er vaak bij toeval vormen die ergens op lijken, zoals een olifant, een portret of bloemen. Op een stukje tape op de muur staat een treffende uitspraak: “Ieders ogen moeten er het hunne in zoeken.” Ofwel: Iedereen mag er het zijne in zien.
De steendrukken die ze maakt zijn meestal in zwart-wit. In haar atelier toont ze een kleine lithosteen en de afdrukken daarvan. Voor het bewerken en afdrukken van de lithostenen, zowel op groot als klein formaat, gaat ze naar Grafisch Atelier Den Bosch waar ze één middag in de week voor de bezetting zorgt. Daar geeft zij ook cursussen in lithografie.
Veugen is nu druk bezig met een boek over haar werk in de Peel dat ze in eigen beheer uitgeeft. Naar verwachting verschijnt het eind 2023. Het boek wordt vormgegeven door haar dochter die ook de kunstrichting heeft gekozen. Het boek is overigens niet bedoeld als afronding van het project. Helma Veugen hoopt nog lang dit natuurgebied te kunnen bezoeken.
De besproken prent met paard en wagen is nog t/m 12 maart 2023 te zien in de expositie ‘De prent. Sleutel voor eigentijdse grafiek’ in Museum ’t Oude Slot in Veldhoven
Via Gallery 9 contemporary art in Amsterdam is werk van Helma Veugen van 3 tot en met 7 mei 2023 te zien op de KunstRai in Amsterdam. Exposities NL (gallerynine.nl)
www.natuurparkenlimburg.nl/np/de-groote-peel
Lees ook op Brabant Cultureel:
Grafisch kunstenaars laten zich inspireren door oude volksprenten
© Brabant Cultureel 2023
’t veinst, ’t blurb, ’t glad, ’t meist, ’t ving…