Een opmerkelijke theaterervaring is Every Brilliant Thing, zeker door de publieksparticipatie. Het Nationale Theater heeft de Engelse titel gehandhaafd, maar speelt het stuk van de succesvolle Engelse schrijver Duncan Macmillan natuurlijk in het Nederlands. De voorstelling is begin maart drie avonden te zien in de Tilburgse schouwburg.
door Arnold Verplancke • scènefotografie > Fred Debrock
Per keer zullen er maar goed tweehonderd mensen kunnen zitten op de tribunes op het podium, niet in de zaal dus. Tussen hen in op een rechthoekig speelvlak vertolkt de ene avond Bram Suijker de monoloog en de andere avond Tamar Van den Dop. Wie van de twee er zal staan, weet het publiek niet van tevoren. Beiden hebben de tekst ingestudeerd.
Meespelen
Monoloog klinkt als een verkeerd woord, alsof een acteur in zijn eentje een tekst voordraagt voor stille toehoorders. Daar is geen sprake van. In de versie die ik zag, springt Bram Suijker levendig heen en weer en een enkele keer hopt hij zelfs over de tribunes. Maar bovendien: de bezoekers doen mee. Soms door een zin te roepen vanaf een kaartje dat ze van tevoren hebben gekregen. Maar soms ook even door een klein rolletje te spelen als de vader, de dierenarts, de vriendin of de lerares/therapeute.
Wanneer een cabaretier iemand uit de zaal even tot mikpunt maakt, doet dat meestal goedkoop aan. En een beetje gênant ook. In dit stuk van Macmillan werkt het anders. Hier zorgt de publieksdeelname juist voor extra spanning, zo van hoe brengt hij of zij het er vanaf. Maar er is ook steun voelbaar van de anderen, een saamhorigheid, om er samen iets van te maken.
Het verhaal gaat over een kind van zeven jaar van wie de moeder naar het ziekenhuis moet vanwege een dan nog mislukte zelfmoordpoging. Om de moeder te helpen, begint het kind aan een lijst van volgens hem allemaal fijne dingen die het leven de moeite waard maken, de ‘briljant things’. Kinderlijke genoegens als ijs, watergevechten en laat opblijven en dan tv mogen kijken, staat bovenaan zijn lijst. Die wordt steeds langer. Tien jaar later, na een tweede poging tot zelfdoding werkt hij verder aan zijn lijst en nog later in zijn leven opnieuw. Aan het eind heeft hij wel een miljoen redenen om te blijven leven. Dat helpt wel hemzelf in zijn gevecht tegen de somberheid die ook hem telkens in de put dreigt te duwen. Maar zijn moeder niet, want haar zelfdoding lukt een keer wel.
Muziek
Bijzonder aan de voorstelling is dat zwaar beladen onderwerpen als somberheid, depressie en zelfdoding op een zo lichtvoetige manier worden behandeld. Het publiek vermaakt zich met de manier waarop de jongen (of de vrouw dus de andere avond) zich er doorheen slaat en steeds weer positieve punten weet te formuleren. Met de vader communiceren ze vooral via muziek: het draaien van oude platen. Dat gevoel blijft. Want wat is er immers mooier in het leven dan een nieuwe langspeelplaat voor het eerst op zetten en de hoes lezen.
De flarden muziek fleuren de voorstelling regelmatig op. Tekstvondsten zijn grappig. Het hondje heet bijvoorbeeld Johan Kluif. Eerlijk gezegd raakte het onderwerp mij op deze manier niet erg, ondanks dat zich afgelopen maand zelfs nog een zelfdoding heeft voorgedaan in mijn naaste omgeving. Maar misschien is deze publieksparticipatie wel een leuke manier om extra belangstellenden te trekken. Toen ik de zaal uit liep voelde ik me blij dat iedereen om mij heen zich blij voelde. En daar gaat het toch maar om.
‘Every Brilliant Thing’ van Duncan Macmillan. Door Het Nationale Theater. Regie: Erik Whien. Spel: Bram Suijker of Tamar van den Dop. Gezien: première 26 januari 2023, Koninklijke Schouwburg Den Haag.
Te zien onder meer van 2 tot en met 4 maart 2023 in Schouwburg Tilburg.
www.hnt.nl (met podcasts en Spotify-speellijst Every Brilliant Song)
© Brabant Cultureel 2023