Boek van Jan Vosters toont zijn persoonlijke kunstgeschiedenis

In ‘Het laatste licht’, uitgegeven in het stille coronajaar 2020, presenteert de Reuselse schilder Jan Vosters een overzicht van zijn werk tot op dat moment. De titel is ontleend aan de titels van drie karakteristieke schilderijen uit de samengevatte periode. Het fraai uitgevoerde boek bevat zevenenzestig reproducties en wordt verhelderend ingeleid door Rob Smolders, oud-directeur van museum De Wieger in Deurne.

door Han Roijakkers

Jan Vosters (Reusel 1949) werd kunstenaar zoals alle geijkte verhalen dat vertellen. Hij zat als kind altijd te tekenen; hij dacht, hij voelde, hij leefde in tekeningen. Een vriend van zijn ouders nam hem al heel jong mee naar de kunstacademie in Arendonk (België) waar hij zich mocht uitleven in tekenen als hobby. Later maakte hij een bewuste keuze voor zijn talent. Na de Academie voor beeldende kunsten in Tilburg kostte zijn ontwikkeling tot vrije kunstenaar flink wat jaren in de BKR-regeling. Een succesvolle tentoonstelling gaf Vosters uiteindelijk de vrijheid van werken. Daarnaast bleef hij met plezier lesgeven in creativiteitscentra.

Jan Vosters

Nu geniet Jan Vosters weliswaar de opperste vrijheid van zijn leeftijd, maar hij benadrukt dat ontwikkelen in kunstenaarschap een onstuitbaar, intensief groeiproces blijft. Voortdurend beweegt hij in gedachten, ideeën, verbeelding en verre vluchten. Wat hem drijft als kunstenaar? “Verwondering”, zegt Jan Vosters, “zoals ik op de aarde sta en naar boven kijk. Verwondering én bewondering.”

Wolkenluchten

“Nee”, zegt Jan Vosters, “mijn schilderijen vertellen geen verhalen, ze hebben geen strekking, geen fabel dus. Een schilderij is een schilderij.” Dat zegt de schilder die van realistische landschappen en naturalistische thema’s tot een soort abstracte landschapsschilder is geworden, van mythische landschappen of landschappen van de geest zo men wil. Die landschappen omvatten wolken, wolkenluchten of wolken en aarde.

Jan Vosters | vallende zon | 160 x 140 cm
Jan Vosters | het laatste licht | 120 x 100 cm

In de wolkenlandschappen ligt een rechte, ongewoon lage horizon. De aarde is meestal donker en zwaar, soms met een streek groen of een streep geel zonlicht, maar altijd zonder mens, dier, boom of plant. Het lijkt alsof de aarde leeg is, onherbergzaam, afgesloten, betekenisloos. Het lijkt alsof we op zoek zijn naar nieuwe, hoge verten waarin het fundamentele van het bestaan of de oplossing van onze eigen raadsels te vinden zouden zijn of waarin we weemoedig verlangen naar het onbereikbare dat geen woorden heeft.

Misschien drukken de wolken die woordeloze emotie uit in het oneindige spel van licht en donker en schaduw, of in de beweging, de verandering, het voorbijgaande, de gang naar sterfelijkheid. Af en toe schemeren die emoties door in titels van de wolken zoals: rustend, rijzend, vermoeid, zwart, groot. En misschien staan de grote helblauwe luchten met weelderige bloeiende witte wolken wel voor het geluk in leven te zijn.

Jan Vosters | in de wolken | 200 x 200 cm
Jan Vosters | het laatste licht | 150 x 150 cm

“Niet fabuleren, ja, daar houd ik mij aan, al zijn zwarte manen, vallende zonnen en rode hellevuren nog zo intrigerend. Toch is er één schilderij waar ik niet zonder een verhaal omheen kan. Het is het schilderij De droom. Ingesloten in donkere wolken verheft een naakte man zich, smekend, naar een rode wolk hoog boven hem en het is alsof De Profundis opklinkt, een zang van lot en eenzaamheid.”

Oefening

In het boek Het laatste licht staan ook achtentwintig zelfportretten van Jan Vosters. Een mooi verhaal zou natuurlijk zijn als de schilder in die zelfportretten zijn autobiografie wil treffen, de stappen van verandering en rijping zou willen inkleuren. Maar het verhaal is mooier. Rond 2000 begon Vosters zelfportretten te schilderen als oefening, als disciplinering, als tabula rasa voor improvisatie en experiment. Soms zelfs vormden de vlekken op een poetslap de aanzet tot een portret.

De vrouw van Jan Vosters heeft me verklapt hoeveel zelfportretten er in depot zijn, maar ik zal het geheim bewaren. Zeker is dat het aantal een ontembare scheppingsdrift laat zien, of iets van het jongetje dat altijd wilde tekenen. Die portretten schildert Vosters voor een spiegel, frontaal of driekwart en face. Hij experimenteert met lichtval, textuur, strak, vlekkerig of pointillistisch kleurgebruik, contrast in kleur of monochromie. Hij verglijdt intuïtief in stijlen als naturalisme, impressionisme, expressionisme, modern realisme, minimalisme.

“Rond 2000 begon Vosters zelfportretten te schilderen als oefening, als disciplinering, als tabula rasa voor improvisatie en experiment. Soms zelfs vormden de vlekken op een poetslap de aanzet tot een portret.”

De zelfportretten van Jan Vosters zijn aangrijpend. Dat vind ik als kijker. Alle techniek en vakmanschap daargelaten, zie ik tegelijkertijd het herkenbare van ieder mens als het verborgen duister van ieder mens. Het is een verbindende vonk.

Esthetisch 

Een schilderij is een schilderij. Daarmee toont Vosters zichzelf als een strenge estheet. Het esthetisch oog eist dat het beeld klopt in compositie, in contrast, in evenwicht van vormen, kortom in een uitstraling van harmonie. De dramatiek van gevoel, vergeestelijking, sferische stemming moet zich voegen als in een klassieke eenheid van inhoud en vorm.

Jan Vosters | landschap | 65 x 140 cm

In deze esthetische gebiedende wijs spelen kleur en kleurgebruik een hoofdrol. Jan Vosters bespeelt dat palet meesterlijk. Zijn kleuren, geaard of hemels, zijn donker of licht of hybride maar altijd warm, gedempt, mistig, soms met een helle kleur als tegenlicht. Zijn periode grijs is weliswaar achter de rug, maar nog steeds brengt hij schittering in alles tussen zwart en wit.

Ook het formaat van een schilderij kan iets uitdrukken. Een wolkenlucht van twee bij twee meter overdondert. Grote gedachten hebben grote oppervlaktes nodig, denk je dan. Jan Vosters zal je leren dat formaat er niet toe doet; schoonheid doet ertoe. Een schilderij is om naar te kijken. Een schilderij van Jan Vosters moet in balans zijn. De verhalen, de gedachten, de fantasieën, de mythen, de emoties, zal de kijker er zelf in vinden.

Jan Vosters, Het laatste licht. Venlo: Van Spijk Art Books 2020, 72 pp., ISBN 9789062168910, hb., € 24,50.

Het boek is te bestellen bij Jan Vosters. Ook is het mogelijk zijn werk te bekijken in het atelier van de schilder. Neem contact op via: janaldonavosters@gmail.com.

jan vosters.dse.nl

van spijk.com

Beeld boven dit artikel: detail zwarte wolken | 150 x 150 cm. Gif-animatie zelfportretten > Hans Lodewijkx

© Brabant Cultureel 2021

Reacties (1)

  1. Ingrid Maseland schreef:

    Prachtig, kan niet anders zeggen.
    Over ‘in de wolken’ droom ik nog steeds.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *