De hoofdpersoon in ‘Ernest Hemingway is gecanceld’, de nieuwe roman van de Eindhovense schrijver Henk van Straten, is een man in verwarring. Mag hij in dit tijdsgewricht, waarin een leger aan politiek correcte lui klaarstaat om hem een kopje kleiner te maken, nog wel een echte man zijn?
door Peter van Vlerken
Het eerste wat opvalt aan de nieuwe roman van Henk van Straten is het overzicht van eerder verschenen werk. Dat vermeldt vijf boeken, te beginnen met Bidden en vallen uit 2005. Maar doordat ik hem van het begin af aan volg, staan in mijn kast net zoveel boeken als hij voor die tijd schreef. En dan meen ik ook nog dat ik er een paar kwijt ben, vermoedelijk uitgeleend – ‘Hier, moet je dit eens lezen, sinds Van der Heijden eindelijk weer een schrijver uit de buurt die echt wat kan’ – en nooit teruggekregen.
Tegelijkertijd
Als ik me goed herinner, begon hij met een rauwe, op Amerikaanse leest geschoeide politieroman. Omdat succes uitbleef werkte hij volgens mij dat boek een keer om, gaf het een andere titel en bracht het onder bij een nieuwe uitgever, ook zonder veel succes. Vervolgens deed hij er van alles aan om wel erkenning te krijgen. Op zeker moment publiceerde hij zelfs twee romans tegelijkertijd, een om te lachen en een om te huilen. Tussendoor of daarvoor, dat weet ik niet meer, schreef hij ook nog een kinderboek. Om naamsbekendheid te krijgen en zijn kostje bij elkaar te scharrelen deed hij daarnaast journalistiek werk, zoals een interviewrubriek in de Volkskrant, en schreef hij columns en andere stukjes in allerlei bladen en op internet.
Alles wat hij aanpakte had kwaliteit, of verried minstens een groot schrijftalent. Niets in elk geval om zich voor te schamen, als dat al de reden is om dat oudere werk weg te laten uit het lijstje van wat hij eerder publiceerde. Wat wel aan de hand is, was dat de grote doorbraak alsmaar uitbleef. Zeker in de ogen van de auteur zelf die, blijkens zijn columns, voortdurend ten prooi was aan onzekerheid. Hij noemde zichzelf weliswaar ‘de beste schrijver van Eindhoven’, maar dat was ironie. Ook beriep hij zich op zijn vaardigheden als vechtsporter en pronkte hij met zijn getatoeëerde body, maar daaronder leek hij de bange jongen te blijven die hij ooit was.
Het succes dat hij nastreefde en dat hem van harte was gegund, boekte hij – al dan niet mondjesmaat – eigenlijk pas met twee autobiografische boeken: Wij zeggen hier niet halfbroer uit 2017 en Berichten uit het tussenhuisje van een jaar later. Dat mogen lezers zich aantrekken. Die willen nog wel boeken lezen, maar blijkbaar toch het liefst als de schrijver zich daarin persoonlijk helemaal blootgeeft.
Macho
Welaan, dan worden ze in de nieuwe roman van Henk van Straten op hun wenken bediend. Het hoofdpersonage uit Ernest Hemingway is gecanceld mag dan naamloos zijn, hij lijkt verdomd veel op Henk van Straten zelf. Veertig is hij, net als de auteur, en net als hij gaat hij gebukt onder wanhopige twijfel en verlammende onzekerheid. Is hij – gescheiden vader, en voor zijn gevoel dus gefaald als geliefde en als ouder – wel een echte man, een strijder en een jager, en durft hij dat wel te zijn? Of beter nog: mag hij dat wel zijn? Want over die vraag gaat deze roman. Is er in deze tijd van #MeToo en Social Justice Warriors nog plaats voor de macho?
Niet als het ligt aan de directrice van het fotomuseum waar de hoofdpersoon werkzaam is als curator van een expositie over Ernest Hemingway, de meest masculiene schrijver die ooit heeft geleefd: gefascineerd door oorlog en stierenvechten, begenadigd bokser en fervent visser, jager op groot wild, en vrouwenverslinder pur sang. Niet alleen staakt zij de tentoonstelling. Zij degradeert de curator eerst tot suppoost en zet hem vervolgens op non-actief als haar een e-mail bereikt waarin staat dat hij zich heeft laten verleiden door een wel erg jonge meid. Probeer dan als man maar eens overeind te blijven. Zeker ten opzichte van vrouwen van wie er een in het boek haar pony zodanig heeft laten knippen dat die ‘als een guillotine’ over haar voorhoofd hangt.
Als door de tijdgeest gebroken witte man kun je dan alleen nog maar dromen. Was hij maar een oermens in plaats van een mietje. Kon hij zich maar spiegelen aan zijn hond, aan ‘de schoonheid van een levend wezen dat zijn volle potentie benut en volkomen overeenkomstig zijn genen handelt, vrij van aarzeling, iedere lichaamsvezel geactiveerd’. Maar omdat Henk van Straten zijn ik-figuur in allerlei opzichten laat mislukken, is al snel duidelijk dat hij zijn hond van de hand moet doen omdat hij het beest niet aankan. Wat hem rest, zijn wegsijpelende testosteron, eenzaamheid, een zware ziel, antidepressiva en andere drugs en een hoop ellende.
Vrijheid
Het boek mag dan gedeeltelijk autobiografisch zijn, het is in de eerste plaats natuurlijk een fictieve roman. Een bijzonder actuele roman, dat zeker, tot en met corona aan toe. Het schetst een nu eens verontrustend, dan weer door zijn overdrijving hilarisch beeld van deze tijd. Veel draait om het modewoordje ‘wokeness’, dat zoveel betekent als dat je je voortdurend bewust moet zijn van wat er leeft in de samenleving. Maar het laat toch vooral de andere kant zien van je alsmaar politiek correct te moeten gedragen: Hoe vrij ben je dan nog om te zijn wie je bent? Maar ook: Wat gebeurt er als je je vrijheid fanatiek wilt bevechten?
Niet dat op deze roman niets af te dingen valt, hier en daar is het wat al te belerend en wat al te journalistiek misschien. Maar lezers moeten dit boek vooral gaan kopen, liefst in groten getale, al was het maar om de auteur eindelijk eens van zijn ingebakken onzekerheid te verlossen. Vermoedelijk helpt dat meer dan de tatoeage waarmee Henk van Straten nu ook zijn gezicht heeft laten bestempelen. Want hij is niet alleen de beste schrijver van Eindhoven, hij behoort tot de beste van het land en heeft door dit en al zijn andere werk een groot publiek ten volle verdiend.
Henk van Straten, Ernest Hemingway is gecanceld. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar 2020, 286 pp., ISBN: 9789038802626, pb., € 21,50 euro.
www.singeluitgeverijen.nl/nijgh-van-ditmar
Lees ook Van Stratens blog: www.tinyletter.com/henkvanstraten
© Brabant Cultureel 2020