Als op iemand de term ‘haute couture’ van toepassing is, dan wel op modeontwerper Jan Taminiau. Kenmerkend voor zijn creaties is het ‘ouderwetse’ vakmanschap van borduursels en stofbewerkingen. Het vele handwerk wat daarmee gepaard gaat, is ongekend in deze tijd. De gelauwerde modeontwerper heeft nu een overzichtsexpositie in het Centraal Museum in Utrecht, waar veel aandacht is voor het detail.
door Irma van Bommel
Jan Taminiau (Goirle 1975) volgde zijn opleiding aan de ArtEZ in Arnhem, waar hij in 2003 zijn master in Fashion Design behaalde. Een jaar later al lanceerde hij zijn eigen label JANTAMINIAU. In 2007 kreeg hij als enige Nederlandse ontwerper toestemming om een show te geven tijdens de internationale coutureweek in Parijs. Nu houdt hij twee keer per jaar een modeshow, in Nederland en Spanje. Voor de kroning in 2013 ontwierp hij niet alleen de blauwe inhuldigingsjapon voor Máxima, maar ook de donkerrode avondjapon. Máxima draagt bij officiële gelegenheden regelmatig creaties van Taminiau en een betere ambassadrice kan hij zich niet wensen. In 2009 droeg zij, toen nog prinses, tijdens Koninginnedag een jasje gemaakt van postzakken waarmee zij veel bekijks had. In 2014 ontving Taminiau de Grand Seigneur, de belangrijkste modeprijs in Nederland.
Zaaloverzicht in het Centraal Museum met de prachtige creaties van Taminiau. Foto Ernst Moritz
Verrassing
Jan Taminiau maakte zelf de selectie voor de tentoonstelling die nu in Utrecht te zien is en was ook nauw betrokken bij de inrichting. Het ontwerp van de expositie is van Maarten Spruyt, die onder andere ook voor het Gemeentemuseum in Den Haag spraakmakende mode-exposities ontwierp. Kenmerkend voor Spruyt lijkt wel dat elke zaal opnieuw een verrassing moet zijn en dus totaal anders is ingericht.
De expositie geeft niet alleen een overzicht van zijn modeontwerpen, de bezoeker krijgt ook een inkijkje in het werkproces. Zo’n inkijkje krijgen we ook in het boek dat ter gelegenheid van deze expositie is verschenen. Daarin worden naast de creaties ook foto’s getoond van Taminiau’s atelier, en details van borduursels en stofbewerkingen. Bijzonder is dat in het midden van het boek een extra deel is toegevoegd met foto’s van zowel de totstandkoming van de expositie als van de expositie zelf. Vanwege die toegift verscheen het boek iets na de opening. Maar daardoor is het wel een mooi afgerond document geworden.
Jan Taminiau in zijn expositie in het Centraal Museum in Utrecht. Foto Ernst Moritz
De toegift in het midden van het boek is niet alleen op ander (dunner en matter) papier gedrukt, ook de manier van drukken is anders. Hier is niet de methode toegepast van de gebruikelijke katernen die aan weerszijden worden bedrukt en in het midden worden gebonden. De toegevoegde foto’s zijn als een horizontale sliert gedrukt, vervolgens als een waaier gevouwen en in het midden ingebonden tussen de bestaande katernen. Omdat het papier eenzijdig bedrukt is, zijn de pagina’s aan de uiteinden niet losgesneden. Met de gevouwen pagina’s onderscheidt het toegevoegde deel zich van de rest van het boek.
In het boek is alleen een voorwoord opgenomen van Jan Taminiau. Verdere informatie ontbreekt. Daarvoor moet je toch naar het Centraal Museum, want daar blijkt dat de ontwerper veel te vertellen heeft. “Bij mij draait het om de liefde voor het ambacht, om de vrouw en de ‘knipoog’ in mijn ontwerpen”, lezen we bij het begin van de expositie. “Zijn verfijnde ontwerpen hebben een conceptuele ondertoon maar verliezen elegantie, vrouwelijkheid en draagbaarheid niet uit het oog”, staat er ter verklaring. In de tentoonstelling vertelt hij over technieken, inspiratiebronnen en experimenten. “Couture gaat niet over de werkelijkheid of draagbaarheid, het gaat om de vrijheid van denken.”
Blik in de expositie waar de creaties van Taminiau zijn tentoongesteld in en op transportkisten. Foto Ernst Moritz.
Kisten
Zijn vroegste collecties, maar ook proefmodellen en objecten die hem inspireerden, worden in het begin van de expositie op onorthodoxe wijze getoond in transportkisten. Sommigen zijn zelfs dichtgetimmerd en geven alleen hun inhoud prijs door het openen van een klein luik. Soms blijkt daar een hele japon achter verscholen te zijn. Een beetje jammer dat de bezoeker daarvan slechts een fragment gegund is. Gelukkig dat even verderop de prachtige creaties in volle glorie te zien zijn.
Deze expositie toont de veelzijdigheid van Taminiau. Van een afstand ogen veel van zijn japonnen qua silhouet en door de lengte tot over de vloer vaak negentiende-eeuws. De kostuums met de hoge hals lijken direct geïnspireerd op de mode die tussen 1890 en 1910 gangbaar was. Maar nu we de creaties van dichtbij kunnen bekijken, blijken ze qua stofbehandeling, materialen en borduursels juist heel innovatief en eigentijds. We zien bijvoorbeeld rozetten, jasjes en broeken die gemaakt zijn van een stug materiaal. Dat blijkt kurkbehang te zijn, voor de variatie een goedkoop materiaal.
Creaties gemaakt van kurk (rechts) in een setting van een rommelzolder die als inspiratie diende. Foto Ernst Moritz
Even verder zien we kostbare zijden stoffen die met de hand gemarmerd zijn door ‘een spel van speciaal water waarin druppels verf drijven’. Oude, gemarmerde boekomslagen waren de inspiratiebron hiervoor. Ook het boek dat bij de expositie verscheen heeft zo’n gemarmerde kaft. Alleen de naam Jan Taminiau verraadt dat het hier om een boek van een modeontwerper gaat. Waarschijnlijk wilde hij met zo’n boekomslag de nadruk leggen op dessins en inspiratiebronnen.
Details
Zijn inspiratiebronnen zijn zeer divers, van een oude rommelige zolder, oude schilderkunst, de restauratie van de Japanse Kamer in Huis Ten Bosch in Den Haag, tot postzakken, modernistische architectuur, striphelden, de glans van bronzen sculpturen en nog veel meer. De creaties worden in settings van sfeerbeelden getoond. Qua inspiratiebron val je van de ene verbazing in de andere. En toch zijn het de details die de aandacht opeisen. De veelal delicate stoffen zijn bijna allemaal voorzien van borduurwerk, soms alleen vervaardigd met garens, maar vaak met toevoeging van kraaltjes en lovertjes. En evengoed ook met onverwachte materialen zoals drukknopen. Dat Taminiau juist op het gebied van borduurwerk experimenteert zien we aan het eind van de expositie, waar talloze proeflappen worden getoond. “Ik heb een heel archief met borduurproeven, dát zijn mijn schatten en de basis van al mijn onderzoek en kennis.”
Foto helemaal boven: De inhuldigingsjapon en de avondjapon van koningin Maxima in een atelieropstelling in het museum. Foto Ernst Moritz
‘Jan Taminiau – Reflections’, tot en met 26 augustus 2018 te zien in het Centraal Museum, Utrecht.
Jan Taminiau. Zwolle: Waanders & De Kunst 2018, 176 pp., ISBN 978-94-6262-179-4. hb., € 34,95.
© Brabant Cultureel 2018